จับตา ใบส้ม-ใบแดง-ใบดำ พรรคไหนโดนส่งผู้สมัครใหม่ลงแทนไม่ได้

ตรวจสอบข้อกฎหมายก่อน กกต.-ศาลฎีกา วินิจฉัยผลการเลือกตั้ง 24 มี.ค. 62 ชี้หากผู้สมัครของพรรคใดถูก ใบส้ม-ใบแดง-ใบดำ นอกจากถูกระงับ-ตัดสิทธิ เฉพาะตัว พรรคยังหมดสิทธิส่งผู้สมัครลงทดแทนในเขตนั้น เพราะไม่ได้มีการเปิดรับสมัครใหม่ 

จากกรณีคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) กำลังพิจารณารับรองผลการเลือกตั้งหรือประกาศผลการเลือกตั้งอย่างเป็นทางการ ภายในวันที่ 9 พ.ค. อย่างน้อยร้อยละเก้าสิบห้าของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งหมด (333 เขตจาก 350 เขต และบัญชีรายชื่อ 142 จาก 150 คน) เพื่อให้สามารถเรียกประชุมรัฐสภาได้ (รัฐธรรมนูญ มาตรา 94) โดยระหว่างนี้ หากปรากฏหลักฐานอันควรเชื่อได้ว่าการเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งใดมิได้เป็นไปโดยสุจริตหรือเที่ยงธรรม กกต. สามารถดำเนินการได้ ดังนี้

ใบเหลือง
– ก่อนประกาศผลการเลือกตั้ง ถ้าปรากฏหลักฐานอันควรเชื่อได้ว่าการเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งใดมิได้เป็นไปโดยสุจริตหรือเที่ยงธรรม กกต.สามารถงดประกาศผลการเลือกตั้งและจัดให้มีการเลือกตั้งใหม่ได้
– หลังประกาศผลเลือกตั้ง หากปรากฏหลักฐานอันควรเชื่อได้ว่าการเลือกตั้งในเขตเลือกตั้งใดมิได้เป็นไปโดยสุจริตหรือเที่ยงธรรม แต่ไม่ชัดว่าใครเป็นผู้ทุจริต ให้ กกต.ยื่นคำร้องต่อศาลฎีกา ให้มีการเลือกตั้งใหม่สําหรับเขตเลือกตั้งนั้น

กรณีใบเหลืองทั้ง 2 กรณีนี้ ผู้สมัครเดิมทุกคนในเขตนั้น จะเข้าสู่การเลือกตั้งใหม่อีกครั้ง

ใบส้ม
– ก่อนประกาศผลเลือกตั้ง ถ้า กกต.พบว่าผู้ชนะในเขตนั้นทุจริต รู้เห็นให้มีการทุจริต หรือรู้แต่ไม่ยับยั้ง ให้ระงับสิทธิผู้ชนะชั่วคราวไม่เกิน 1 ปี ยกเลิกผลเลือกตั้งและจัดเลือกตั้งใหม่ โดยหากคณะกรรมการบริหารพรรครู้แต่ไม่ได้ยับยั้งหรือแก้ไข ให้ กกต.เสนอคำร้องให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณายุบพรรคด้วย
– แต่ถ้าเป็นกรณีผู้ไม่ชนะในเขตนั้น ให้ตัดคะแนนเฉพาะคนนั้นออกไม่นำไปคำนวณบัญชีรายชื่อ แต่ไม่ต้องเลือกตั้งใหม่
– หลังประกาศผลเลือกตั้ง ถ้าพบเหตุดังกล่าวนี้ ให้ กกต.ยื่นคำร้องต่อศาลฎีกาเพื่อพิจารณา

กรณีที่ถูกใบส้มและต้องเลือกตั้งใหม่ ผู้สมัครเดิมในเขตนั้นจากทุกพรรคจะเข้าสู่การเลือกตั้งใหม่อีกครั้ง ยกเว้นผู้สมัครที่ถูกระงับสิทธิ (ใบส้ม) และพรรคการเมืองไม่สามารถส่งผู้สมัครคนใหม่ลงแทนได้

ใบแดง
– หลังการประกาศผลการเลือกตั้ง ถ้ามีหลักฐานว่าผู้สมัครทุจริตเลือกตั้ง หรือรู้เห็นกับการกระทำของบุคคลอื่น ให้กกต. ยื่นคำร้องต่อศาลฎีกาเพื่อสั่งเพิกถอน “สิทธิเลือกตั้ง” ผู้ทำผิด 10 ปี และจัดเลือกตั้งใหม่ (หากผู้ทำผิดเป็นผู้ชนะเลือกตั้ง)  โดยผู้ถูกตัดสิทธิต้องเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการเลือกตั้งใหม่ด้วย

กรณีถูกใบแดง ผู้สมัครเดิมในเขตนั้นจากทุกพรรคจะเข้าสู่การเลือกตั้งใหม่อีกครั้ง ยกเว้นผู้สมัครที่ถูกสั่งเพิกถอน “สิทธิเลือกตั้ง” (ใบแดง) และพรรคการเมืองไม่สามารถส่งผู้สมัครคนใหม่ลงแทนได้

ใบดำ
– หลังการประกาศผลการเลือกตั้ง ถ้ามีหลักฐานว่า ผู้สมัครทุจริตเลือกตั้ง หรือรู้เห็นกับการกระทำของบุคคลอื่น ให้กกต. ยื่นคำร้องต่อศาลฎีกาเพื่อสั่งเพิกถอน “สิทธิรับสมัครเลือกตั้ง” ผู้ทำผิดตลอดชีวิต และจัดเลือกตั้งใหม่ (หากผู้ทำผิดเป็นผู้ชนะเลือกตั้ง)  โดยผู้ถูกตัดสิทธิต้องเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการเลือกตั้งใหม่

กรณีถูกใบดำ ผู้สมัครเดิมในเขตนั้นจากทุกพรรคจะเข้าสู่การเลือกตั้งใหม่อีกครั้ง ยกเว้นผู้สมัครที่ถูกสั่งเพิกถอน “สิทธิรับสมัครเลือกตั้ง” (ใบดำ) และพรรคการเมืองไม่สามารถส่งผู้สมัครคนใหม่ลงแทนได้

ดร.สติธร ธนานิธิโชติ รักษาการผู้อำนวยการสำนักนวัตกรรมเพื่อประชาธิปไตย สถาบันพระปกเกล้า ให้ข้อมูลกับทีมข่าวเวิร์คพอยท์ว่า สาเหตุที่พรรคการเมืองไม่สามารถส่งผู้สมัครคนใหม่แทน ผู้สมัครของพรรคที่ถูกใบส้ม-ใบแดง-ใบดำ เพราะ ไม่ได้มีการเปิดรับสมัครในเขตเลือกตั้งที่ต้องจัดการเลือกตั้งใหม่นั้น 

สำหรับกรณีที่จะมีการเลือกตั้งใหม่โดยมีการรับสมัครใหม่มีแค่ (1) กรณีที่คะแนนผู้ไม่ประสงค์ลงคะแนนมากกว่าผู้สมัครทุกคนในเขตนั้น หรือ โหวตโนชนะผู้สมัครทุกคน (ซึ่งไม่ได้เกิดขึ้นในการเลือกตั้งครั้งนี้) กับ (2) การเลือกตั้งซ่อม หลังจากที่มีการรับรองผลผ่านไปแล้ว ส.ส.เข้าทำหน้าที่แล้ว แต่พ้นจากตำแหน่ง เช่น เสียชีวิต หรือ ลาออก จึงจะเริ่มต้นกระบวนการรับสมัครใหม่อีกครั้ง (ซึ่งยังไม่ใช่ในกรณีนี้เช่นกัน) 

ทีมข่าวเวิร์คพอยท์ ขอขยายความในส่วนนี้ว่า เท่ากับว่า หากพรรคใดมีผู้สมัคร ถูกใบส้ม-ใบแดง-ใบดำ จะมีผลกระทบต่อ ส.ส.บัญชีรายชื่อของพรรคด้วย เพราะคะแนนที่จะนำไปคำนวณรวมจะหายไป และไม่สามารถส่งผู้สมัครคนใหม่เพื่อไปชิงคะแนนในส่วนนี้กลับมาได้จากการเลือกตั้งที่จัดขึ้นใหม่

นี่คือผลกระทบที่จะตามมาหากพรรคใดมีผู้สมัครถูก ใบส้ม-ใบแดง และ ใบดำ