เปียงยางมาราธอนและ 5 วันในเกาหลีเหนือของ ‘นิ้วกลม’

อาวุธนิวเคลียร์ – ท่านผู้นำ – การหลบหนีออกนอกประเทศ  คือภาพที่คนทั่วไปนึกถึงเกาหลีเหนือโดยที่แทบจะไม่รู้เรื่องราวอื่นใดเกี่ยวกับประเทศนี้เลย  แต่ก็ด้วยความลึกลับเหมือนดินแดนสนธยานี่เองที่ทำให้นักเดินทางหลายคนสนอกสนใจและอยากลองไปเห็นเกาหลีเหนือกับตาสักครั้ง  หนึ่งในนั้นคือ ‘นิ้วกลม’ นักเขียนผู้หันมาฟิตซ้อมร่างกายเพื่อวิ่งมาราธอนอย่างจริงจังได้ประมาณสองปีเศษ  เมื่อมีคนชักชวนให้เขาเอาสองเท้าไปวิ่งซอกซอนบนถนนในเปียงยาง  เมืองที่ปกติไม่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวเดินไปไหนมาไหนอย่างอิสระ  นิ้วกลมจึงตอบตกลงทันที

       “พอวิ่งมาราธอนมาได้สักระยะนึง มันก็จะเริ่มมองหาสนามที่สนุกหรือว่าแตกต่างไปจากบรรยากาศเดิมๆ ที่เคยวิ่ง  ผมเชื่อว่านักวิ่งหลายคนเป็นแบบนั้น  เคยได้ยินเรื่องเปียงยางมาราธอน  คิดว่า เฮ้ย เกาหลีเหนือเป็นประเทศที่น่าไปอยู่แล้ว  ก็ทดไว้ในใจ  แต่ทีนี้ทีม ‘พื้นที่ชีวิต’ อยากทำสารคดีเกี่ยวกับเกาหลีเหนือด้วย  แล้วตัวพี่โปรดิวเซอร์เขาก็ชอบวิ่ง  เขาอาจจะคิดว่า เออ จะชวนผมยังไงให้อยากไปเลยเอามาราธอนมาล่อ”  นิ้วกลมเกริ่นถึงที่มาที่ไปพลางหัวเราะ

ก่อนเดินทางภาพเกาหลีเหนือในหัวนิ้วกลมเป็นแบบไหน

       คือพอดีผมมีโอกาสได้คุยกับชาวเกาหลีเหนือที่ลี้ภัยออกมาแล้วตอนนี้เขาอยู่ที่เกาหลีใต้  เขาเล่าถึงประเทศเขาให้ฟังมีประโยคนึงที่จำได้  เขาบอกว่าเมื่อคุณไปถึงเปียงยางคุณจะรู้สึกว่าเมืองนี้ใหญ่โตแล้วก็เจริญ  สะอาด  เป็นระเบียบ  แต่เปียงยางที่คุณเห็นมันคือพิพิธภัณฑ์เท่านั้นเอง  มันไม่ใช่ความจริง  มันเป็นการจัดแสดงที่ทำให้เรารู้สึกว่าบ้านเมืองเขาเป็นแบบนี้  ซึ่งอันนี้ก็ต้องบอกว่าเป็นความคิดแล้วก็ความเห็นของคนที่ให้สัมภาษณ์กับเรานะครับ  ไม่สามารถบอกได้ว่าคนเกาหลีเหนือทั้งหมดคิดแบบเขา  แต่ผมก็พกบทสัมภาษณ์นี้ติดหัวไปด้วย

ขอเข้าประเทศเกาหลีเหนือยากไหม

       เราไม่สามารถเดินทางเข้าไปประเทศเกาหลีเหนือได้ด้วยตนเองครับ  นักท่องเที่ยวทุกคนต้องผ่านเอเจนซี่ทัวร์  ซึ่งเอเจนซี่ที่จะพาคุณเที่ยวเกาหลีเหนือเนี่ยต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐบาลของเขา  เราต้องทำทุกอย่างผ่านเอเจนซี่  ง่ายที่สุดคือคุณจ่ายเงินแล้วก็กรอกเอกสาร  เขาจะมีเอกสารมาให้กรอกว่าคุณต้องทำตามสิ่งเหล่านี้  แล้วเขาก็จะไปจัดการทุกอย่างเลยครับ  ขอวีซ่าให้  จัดตารางการเดินทางมา  มีโรงแรมให้เสร็จเรียบร้อย  จากนั้นคุณก็แค่ไปเที่ยวเหมือนเวลาไปกับทัวร์ทั่วไป

พอไปถึงเกาหลีเหนือจริงๆ เป็นอย่างไร

       ด้วยความที่เรานั่งรถไฟจากชายแดนจีนเข้าสู่เปียงยางมันจะแตกต่างจากคนที่ขึ้นเครื่องบินแล้วไปลงที่เปียงยางเลย  คือเราจะได้เห็นชนบทของเกาหลีเหนือครับ  สิ่งที่เห็นด้วยตาตัวเองก็คือว่านอกเปียงยางกับในเปียงยางมีสภาพแวดล้อมต่างกันโดยสิ้นเชิง  อาจจะพูดได้ว่าเป็นโลกคนละยุคสมัย  ถ้านึกถึงเมืองไทยต่างจังหวัดประมาณสัก 40 ปีก่อน  เรายังไม่เกิดเนอะ (หัวเราะ)  สมมุติ 30 กว่าปีก่อน  ผมคิดว่ามันก็มีอะไรมากกว่าสองข้างทางที่ผ่านมา

       วิวเนี่ย!  ถ้าหลับไปแล้วตื่นขึ้นมาแล้วหลับไปแล้วตื่นขึ้นมา  นึกว่าอยู่ที่เดิม  เหมือนรถไฟวิ่งอยู่กับที่  วิวเหมือนกันมาก  ค่อนข้างเป็นชนบท  ซึ่งแอบคิดว่าเป็นเพราะเราไปช่วงฤดูหนาวหรือเปล่า  มันไม่มีสีเขียวเลยอะครับ  เป็นทุ่งดินสุดลูกหูลูกตา  บ้านก็เป็นบ้านเล็กๆ ตั้งเรียงกันเป็นหมู่ๆ เป็นหมู่บ้านจริงๆ  ไม่มีตึกสูง  น้อยครั้งมากที่จะเห็นรถยนต์  ผู้คนใช้วิธีการเดินแล้วก็ปั่นจักรยานกัน  แต่ทันทีที่เข้าเขตเปียงยางเหมือนเราวาร์ปมาอยู่ฮ่องกง

https://www.facebook.com/Roundfinger.BOOK/posts/2734864623209097?__xts__[0]=68.ARCQffSUht-UP1-_p1x6G7v0eshCStuPu8f_2AJMT84u8jwwJFHD8DvsKcsTdj8MC7H7KVpLkIeI9FhRva_TDSmbWTmIwwrDv-n-vSgXLIiHfwz1whCLN0b_-_tyNC7eoD_oOe5TqqAZpE-EmayLQMXxbD5sprqTnT-sRF77Mh1N9wsA5BGlkuz6BahmnXXSGOzQUtYHydgvDWQIVkLP2Ngf-36dDJfizg7g9nxAmba1xRS1QU1hHH-zLNmgKWq1dy3V19cii_G0gHm5JPiwIbW7niDBmCQ2mjRWy-NKdfN70CEQbsgMaLfdIKN3ftfQBKmz2iI_zpLRwGk3E48o1KIFAg&__tn__=-R

แล้วในส่วนของเปียงยางมาราธอนล่ะต่างจากสนามอื่นๆ แค่ไหน

       ต้องเท้าความนิดนึงว่าก่อนวันแข่งขันมาราธอนเราได้เห็นเกาหลีเหนือแล้วก็เปียงยางมาสามวันแล้ว  ประเทศเขาเงียบมากนะครับ  ผู้คนไม่ค่อยอยู่ตามท้องถนนกัน  เวลานั่งรถผ่านจะเห็นคนน้อยมาก  เห็นรถน้อยมาก  เห็นชีวิตและการเคลื่อนไหวน้อยมาก  เพราะฉะนั้นเราจะรู้สึกว่าเกาหลีเหนือนี่…เงียบแปลกๆ เนอะ

       แต่วันที่ออกมาวิ่งมาราธอนเปียงยางกลายเป็นอีกโลกนึงเลย  ผู้คนออกมายืนริมถนนเป็นระยะ  อาจจะไม่ได้แน่นขนาดโตเกียวแต่ก็ไม่ได้ขาดหายไป  มีทั้งผู้ใหญ่ ทั้งคนแก่ ทั้งเด็ก  โบกไม้โบกมือ  ยิ้ม  ทักทายเราเป็นภาษาเขา  บางคนก็บอกว่า ‘หนีห่าว’  บางคนก็ ‘เฮลโล่’  เด็กๆ ก็จะยื่นมือมาให้เราแตะอันนี้จะเหมือนสนามอื่น  แต่พอเป็นเปียงยางมันรู้สึก contrast กับเปียงยางปกติมาก

       ถ้าใครเคยไปเกาหลีเหนือจะรู้ว่าเราต้องอยู่ในการดูแลของไกด์ตลอดเวลาครับ  อย่างในคณะมีนักท่องเที่ยว 15 คน แต่มีไกด์ 3 คน คอยคล้ายๆ กับว่าดูให้เราอยู่ในสายตา  ไม่อนุญาตให้เราเดินออกนอกเส้นทาง  เดินเข้าไปคุยหรือถ่ายรูปกับชาวเกาหลีเหนือได้อย่างอิสระ  เพราะฉะนั้นบรรยากาศในวันมาราธอนมันจึงพิเศษมากๆ  คือมันเห็นรอยยิ้ม เห็นเสียงหัวเราะ เห็นการทักทาย ได้สัมผัสกัน

ความพิเศษอีกอย่างหนึ่ง  คือมีกองเชียร์ 40,000 คนรอรับที่เส้นชัย

       ถ้าวิ่งทันสี่ชั่วโมงเราจะได้วิ่งเข้าไปในสนามใหญ่ซึ่งมีคนดูชาวเกาหลีเหนืออยู่ประมาณ 40,000 คน  ไม่ว่าเขาจะเกณฑ์มาหรือไม่เกณฑ์มาก็แล้วแต่  แต่เขามากันเต็มอัฒจันทร์  ใส่ชุดเหมือนๆ กัน  ปรบมือเป็นเสียงเดียวกัน  โบกโทรโข่งสีทอง  มันเป็นบรรยากาศการเข้าเส้นชัยที่ยิ่งใหญ่มาก  เหมือนแบบว่า…ทำการรบเสร็จ (หัวเราะ)  หรือจริงๆ อาจเปรียบเทียบได้กับการแข่งขันใหญ่อย่างโอลิมปิก  เขาพยายามจะสร้างบรรยากาศแบบนั้น  ซึ่งมันคงหาที่อื่นในโลกได้ยากมากๆ

       ในขณะที่ถ้าเราวิ่งไม่ทันสี่ชั่วโมงแต่ยังทันสี่ชั่วโมงครึ่งก็ยังได้เข้าเส้นชัยอยู่  แต่เส้นชัยจะถูกยกมาข้างๆ สนามซึ่งจะไม่มีใครเห็นเราเข้าเส้นชัยเลย  ความแตกต่างมันต่างกันมาก  ก็เลยพยายามที่จะทำให้ได้

       แต่สุดท้ายก็ทำไม่สำเร็จเพราะว่าเจ็บ  อาจเป็นเพราะตั้งใจวิ่งเร็วเกินไป  ซึ่งจริงๆ มันเหลืออีกสิบกิโลเมตรเองแต่มันวิ่งไม่ไหวแล้ว  ลองวิ่งอยู่เป็นสิบรอบมันก็วิ่งไม่ได้เลยต้องเดินอยู่ประมาณชั่วโมงสี่สิบนาที  พอเดินมันก็ไปจบแบบเป๊ะมากๆ  คือสี่ชั่วโมงสามสิบนาที  เข้าเส้นชัยแบบเงียบๆ อยู่ข้างสนาม

https://www.facebook.com/Roundfinger.BOOK/posts/2717343684961191?__xts__%5B0%5D=68.ARCAV61knL6I55LmyIMsMSYsT8kPsHUea7BSaCY-9MNjWAgDfAlFesyRMFDh-YbkENmzZPLzPfSB782ZgjwYO6Sm_W0jLGAuUtJ-uBonzBw8uGh3xMoMf-13Y0he_xw8YJruGFkofSAh_xxaWesyu4ka3CIehaGfaD0-yHjsjZ8Gz0r-3DQSF6C3ptYrrfbRIQ2GahkST2a9u_ClMcvQQAaciamyPUHT2BdedVVQp2tuxpVsDYmKhJoMsgUDIMWml9tJd-rUS86Y6nuGHQZQPx7NhqtKPIWwMSfTUwyaMgCEa2YNn_zLdBfYYSnY-WCd25SjLH4RB4uYbunEU9LXRnWAxQKNQIAX28MDRf_VadLotwQ6XLW5dLX4NrCDWUK8M8CcuXGYDMoNB-d-EeVU9Ov8nQPpPnRxAwpsNZTMcOaqo1JpY8ptfFytrOFARXhaKMzSHvBlYNnAD3wjw9M9&__tn__=-R

แต่ถือว่าจบมาราธอน

       จบครับจบ  คิดว่ายังไงก็ต้องเอาให้จบ  แล้วก็จะต้องจบทันเวลาคัตออฟด้วยก็คือก่อนสี่ชั่วโมงครึ่ง  เพราะคิดว่ามันเป็นการสะสมนิสัย  แล้วมันสำคัญมาก  ถ้าเราสะสมนิสัยของคนที่ทำอะไรก็ทำจนจบ  ทำจนสำเร็จ  เราจะกลายเป็นมนุษย์ที่เป็น Finisher จริงๆ  ไม่ว่าจะทำอะไร  มีอุปสรรคมากน้อยแค่ไหนทั้งข้างในข้างนอก  เราก็จะทำมันให้เต็มที่ที่สุดแล้วก็ทำให้สำเร็จให้ได้  มันไม่ใช่แค่ชนะตัวเองหรือชนะในสนามครั้งนั้น  แต่มันคือการสร้างตัวเองทุกครั้งที่เราทำสำเร็จครับ

ขอย้อนกลับไปที่บอกว่ามีไกด์อยู่ด้วยตลอด  หมายความว่าไม่ได้คุยกับคนเกาหลีเหนือเลย

       ก็คุยได้แต่กับไกด์นี่แหละครับ  ส่วนหนึ่งเพราะว่าเขาใช้ภาษาอังกฤษได้  อ้อ…นึกออกแล้ว (ทำหน้าตื่นเต้น)  มีโอกาสได้คุยกับเด็กนักเรียนชาวเกาหลีเหนือครับซึ่งเซอร์ไพรส์มาก  คือเขาพาเราไปที่โรงเรียนแห่งหนึ่งถือว่าเป็นโรงเรียนของเด็กเก่ง  ได้เดินเข้าไปในห้องแล้วเขาก็ปล่อยให้เราคุยกับเด็กๆ แบบอิสระเลย  อันนี้ค่อนข้างแปลกใจ  เลยได้คุยกับน้องผู้ชายสองคน  น่าจะเรียนอยู่ในชั้นมัธยม

       ผมก็ถามเกี่ยวกับทัศนะหลายๆ อย่างนะครับ  อย่างเช่นว่าคุณคิดยังไงกับสหรัฐอเมริกา  เขาตอบเลยว่า We hate them.  แล้วบอกว่า จริงๆ แล้วเนี่ยที่ช่วงนี้สหรัฐฯ ส่งผู้นำของเขาคือ โดนัลด์ ทรัมป์ มาคุยกับผู้นำของชาวเกาหลีเหนือบ่อยๆ ก็เพราะสหรัฐฯ กลัวเรา  เกาหลีเหนือของเรายิ่งใหญ่แล้วก็มีอาวุธที่รุนแรง  เขาพูดชื่อขีปนาวุธให้ผมฟังเป็นลูกๆ เลย  ผมก็ทึ้งนะ  เฮ้ย บ้านเมืองนี้เขาสอนท่องชื่อขีปนาวุธเลยอะ  เขามีความภูมิใจแล้วก็มีความชาตินิยมสูงมากครับ

       ผมลองถามเขาอีกว่ารู้จักอังกฤษ สเปน อิตาลีไหม  เขารู้จักหมด  แต่พอผมถามว่ารู้สึกยังไง  เขาก็เงียบ  เหมือนไม่ได้มีความคิดว่าจะต้องรู้สึกยังไงกับประเทศเหล่านี้

มีเรื่องอะไรทำให้ประหลาดใจอีกบ้าง

       มันมีเหตุการณ์เล็กๆ นะครับ  เป็นเหตุการณ์ที่เล็กมากแต่ทำให้กรุ๊ปทัวร์ของเราที่มีสารพัดชาวนานาชาติเนี่ยตกใจกันหมดเลย  ก็คือวันที่เดินทางไปบ้านเกิดของท่านผู้นำคนแรก คิม อิล-ซ็อง  ไกด์เขากำชับตั้งแต่บนรถครับว่าที่นี่สำหรับชาวเกาหลีเหนือคือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์  ห้ามเดินเหยียบบนหินหรือบนส่วนไหนก็ตามที่ไม่ใช่ทางเดิน  เขาบอกว่าซีเรียสมากนะให้ทุกคนปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด 

       แต่ตอนที่เดินดูก็มีฝรั่งคนนึงเขาคงเผลอแหละครับ  ไปยืนอยู่บนตรงที่คล้ายๆ กับขอบทางเดิน  ซึ่งสำหรับเรามันทั่วไปมาก  แต่คุณไกด์เนี่ยเป็นครั้งแรกเลยที่ผมเห็นเขาไม่ยิ้ม แล้วเขาก็…โห คิ้วขมวดเลยอะ  แล้วก็ตะโกนดุด้วยเสียงดังมาก  เฮ้ย! คุณห้ามยืนบนนั้นนะ  จังหวะที่ เฮ้ย! ขึ้นมาเนี่ยสะดุ้งเฮือกกันหมดเลย

       นี่แหละครับเป็นเหตุการณ์เล็กๆ  แต่ผมว่ามันก็สะท้อนให้เห็นว่าในความรู้สึกหรือข้อปฏิบัติของชาวเกาหลีเหนือที่มีต่อท่านผู้นำสำหรับเขามันคือแบบนี้

แล้วสำหรับนิ้วกลมเกาหลีเหนือรวมๆ เป็นอย่างไร

       ห้าวันต้องยอมรับนะครับว่าเป็นช่วงเวลาที่สั้นมาก  วิ่งก็ใช้ไปหนึ่งวันแล้ว  แล้วมันก็ไม่ได้เหมือนทั่วไปที่เราไปประเทศไหนแล้วเราก็สามารถซอกแซกไปได้ด้วยตัวเองใช่ไหมครับ  ให้จินตนาการว่าเหมือนคุณไปทัศนศึกษากับคุณครู  ซึ่งจริงๆ ดุแต่แอบยิ้ม  แล้วคุณจะไม่กล้าทำอะไรนอกเหนือไปจากที่ครูสั่งไว้  เช้าตื่นขึ้นมาคุณต้องเดินแถวขึ้นรถบัส  แล้วเขาก็จะพาเราไปหย่อนในที่ต่างๆ

       เพราะฉะนั้นการที่จะบอกว่าเกาหลีเหนือเป็นยังไงเนี่ย  มันต้องทดอยู่บนหมายเหตุอันนี้ก่อนเลยว่าได้เห็นเท่าที่เขาอยากให้เราเห็น  ก็เลยมีความรู้สึกว่าเป็นประเทศที่เข้าใจยากครับ  คือเราไปเห็นแต่เราไม่ไปถึง  เพราะว่าการไปถึงประเทศสักประเทศหนึ่งมันคงจำเป็นที่จะต้องเห็นหลายๆ อย่างหลายๆ แง่มุม  แล้วก็เห็นในสิ่งที่เรามีอิสระเสรีที่อยากจะเห็น  ได้ลองเดินไปเห็นเดินไปสำรวจอย่างนี้ครับ  คิดว่าเป็นประเทศที่ไปเห็นได้แต่ว่าไปถึงยาก

ฟังคลิปสัมภาษณ์

https://www.facebook.com/WorkpointNews/videos/2570365036325765/?__xts__[0]=68.ARAjw-mRWPhJnx8pJ7RiYlJaT4DI-CTpHkZqDfIz66yadIdoUqWRSF3qKQUopA8wuKrHMmY9sSDfhmJB44XZkUMNnNaAnwWYMuSC430xsx585GU2EeFkzNbaJ-h1gUzpCiEDxSul77AxXZc-EAIgbc4yZAT98EP3shHrFhZ86sPi79GY57jNzqM6b62PMFNdOGz2DJ7Eiq0lLw5ijydpkEY1UVlnNDGkSr8MQuYH13OrPR1-dA3FkzXYes35B1EB2FE55kdZzRW9n5ItIYC0NBVASxwbicmXcOlrQVXLVCypQ2fBT825ohSIb9T3Vs5QxkDoK_ib8CEYw8LTQ_ULCLRx0Lvsa-OYjA&__tn__=H-R