เลือกตั้ง 62 l ถอดถอนนายก? แก้ยุทธศาสตร์ชาติ? เปิดรัฐธรรมนูญ 2560 ส.ส. ส.ว. มีอำนาจทำอะไรบ้าง

สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) และสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) ถือเป็นบุคคลที่มีความสำคัญในการปกครองระบอบประชาธิปไตย ตามรัฐธรรมนูญฉบับปี 2560 ได้กำหนดบทบาทของ ส.ส. และ ส.ว. ไว้ ให้มีตั้งแต่การเลือกและตรวจสอบฝ่ายบริหาร การออกกฎหมายและแก้กฎหมาย รวมถึงมีบทบาทในการปรับแก้ยุทธศาสตร์ชาติ

ทีมข่าวเวิร์คพอยท์อยากชวนท่านผู้อ่านไปดูบทบาทของ ส.ส. และ ส.ว. รวมถึงดูว่าในแต่ละกิจกรรมทางการเมืองเหล่านี้ รัฐธรรมนูญฉบับปี 60 กำหนดให้ต้องใช้ ส.ส. หรือ ส.ว. กี่เสียง

เลือกนายกรัฐมนตรี

มาตรา 159 ของรัฐธรรมนูญฉบับปี 2560 กำหนดไว้ว่า ในการเสนอชื่อผู้ที่จะดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ต้องมี ส.ส. รับรอง “ไม่น้อยกว่า 1 ใน 10 ของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร” หรือก็คือผู้ที่จะได้รับการเสนอชื่อเป็นนายกฯ ได้ นอกจากจะต้องอยู่ในบัญชีรายชื่อ 3 คนที่พรรคการเมืองต่างๆ เสนอแล้ว ยังจะต้องได้รับการรับรองจาก ส.ส. ในสภาอย่างน้อย 50 คนด้วย จึงจะมีโอกาสเป็นตัวเลือกให้สภาร่วมของ ส.ส. และ ส.ว. ลงมติอีกครั้ง ว่าจะโหวตรับรองให้เป็นนายกรัฐมนตรีในที่สุดหรือไม่

โดยสภาร่วมของ ส.ส. และ ส.ว. จะเป็นผู้ร่วมโหวตในครั้งสุดท้าย โดยผู้ที่จะได้เป็นนายกรัฐมนตรี จะต้องได้เสียงสนับสนุนจาก ส.ส. และ ส.ว. รวมกันไม่น้อยกว่ากึ่งหนึ่งของสภาร่วมที่มีสมาชิกรวมกันอยู่ทั้งสิ้น 750 คน หรือก็คือต้องได้รับเสียงสนับสนุนจาก ส.ส. และ ส.ว. อย่างน้อย 376 เสียงนั่นเอง จึงจะได้เป็นนายกรัฐมนตรี

การอภิปรายไม่ไว้วางใจและการลงมติถอดถอนนายกฯ และรัฐมนตรีออกจากตำแหน่ง

บทบัญญัติเกี่ยวกับ “การอภิปรายไม่ไว้วางใจ” คณะรัฐมนตรีถูกกำหนดไว้ในมาตรา 151 ของรัฐธรรมนูญฉบับปี 2560 โดยในมาตราดังกล่าวระบุไว้ว่า ผู้ที่สามารถเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีเป็นรายบุคคล หรือคณะรัฐมนตรีทั้งคณะได้ คือ “ส.ส. จำนวนไม่ต้อยกว่า 1 ใน 5 ของจำนวนสมาชิกเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร” หรือก็คือเท่ากับ ส.ส. 100 คนนั่นเอง

และหลังจากที่มีการอภิปราย ก็จะมีการลงมติไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีเป็นรายบุคคลหรือคณะรัฐมนตรีทั้งคณะ ซึ่งหาก ส.ส. ในสภา ลงมติ “ไม่ไว้วางใจ” มากกว่ากึ่งหนึงของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร หรือก็คือได้รับการลงมติไม่ไว้วางใจมากกว่า 251 เสียง รัฐมนตรีคนดังกล่าวต้องพ้นจากตำแหน่งทันที หรือในกรณีที่นายกรัฐมนตรีได้รับการลงมติไม่ไว้วางใจ คณะรัฐมนตรีทั้งคณะก็จะสิ้นสุดลง

อย่างไรก็ตาม ขอให้สังเกตว่าสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) ไม่มีส่วนร่วมในกระบวนการโหวตลงมติไม่ไว้วางใจฝ่ายบริหาร รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันเพียงแต่ให้อำนาจ ส.ว. ในการตรวจสอบฝ่ายบริหารไว้ในมาตรา 153 โดยระบุว่า ส.ว. จำนวนไม่น้อยกว่า 1 ใน 3 ของที่มีอยู่ทั้งหมด หรือก็คือ 84 คน สามารถเข้าชื่อเพื่อเปิดอภิปรายทั่วไปให้คณะรัฐมนตรีชี้แจงได้ แต่จะไม่มีการลงมติไม่ไว้วางใจ

การออกกฎหมายระดับพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.)

ตามมาตรา 133 ของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ได้กำหนดไว้ว่า ผู้ที่มีสิทธิ์เสนอร่าง พ.ร.บ. ให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณามีทั้งสิ้น 3 กลุ่มบุคคลเท่านั้น ได้แก่ 1.) คณะรัฐมนตรี 2.) ส.ส. ไม่น้อยกว่า 20 คน หรือ 3.) ผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่น้อยกว่า 10,000 คน

โดยหลังจากเสนอร่าง พ.ร.บ. กับสภาผู้แทนราษฎรแล้ว จะมีการประชุมพิจารณาทั้งสิ้น 3 วาระ โดยในทุกวาระให้ใช้หลักเสียงข้างมากเป็นประมาณ หรือก็คือร่างกฎหมายดังกล่าวต้องได้รับความเห็นชอบจาก ส.ส. ตั้งแต่ 251 คนขึ้นไปในแต่ละวาระ

การแก้พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ (พ.ร.ป.)

เนื่องจาก พ.ร.ป. เป็นกฎหมายที่มีลำดับสูงกว่ากฎหมายทั่วไปที่เป็น พ.ร.บ. ดังนั้นรัฐธรรมนูญจึงกำหนดให้การเสนอแก้พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญทำได้ยากกว่าการแก้กฎหมายระดับ พ.ร.บ.

โดยตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันในมาตรา 131 กำหนดไว้ว่าผู้ที่สามารถเสนอร่างพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญให้รัฐสภาพิจารณามีเพียง 1.) คณะรัฐมนตรี (โดยข้อเสนอแนะของศาลฎีกา ศาลรัฐธรรมนูญ หรือองค์กรอิสระที่เกี่ยวข้อง) และ 2.) ส.ส. ไม่น้อยกว่า 1 ใน 10 ของสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ หรือก็คือ ส.ส. 50 คน

และในมาตรา 132 ของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน กำหนดไว้ว่าให้ “รัฐสภา” ประชุมร่วมกันเพื่อพิจารณาร่าง พ.ร.ป. โดยออกคะแนนเสียงในวาระที่ 3 เท่านั้น และร่างดังกล่าวต้อง “มีคะแนนเสียงเห็นชอบด้วยมากกว่ากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของรัฐสภา” หรือก็คือต้องได้เสียงสนับสนุนจาก ส.ส. และ ส.ว. รวมกันอย่างน้อย 376 เสียงนั่นเอง จึงจะสามารถปรับแก้พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญได้