“ทิ้งขยะ” ไม่ถูกวิธีในญี่ปุ่น เสี่ยงถูกปรับ-จำคุก

ในญี่ปุ่นเป็นที่รู้จักในฐานะประเทศที่มีมาตรฐานการจำแนกประเภทขยะเข้มงวดที่สุดในโลก คนญี่ปุ่นคัดแยกขยะและรีไซเคิลมาเป็นเวลาหลายปีจนกลายเป็นทักษะการอยู่รอดขั้นพื้นฐานของพวกเขา

ภาพจาก :: China Xinhua News

วันที่ 11 ก.ค. 2562 สำนักข่าวซินหัวรายงานว่า ส่วนใหญ่แล้วแต่ละพื้นที่ในญี่ปุ่นจะมีรูปแบบการจำแนกประเภทขยะและรีไซเคิลที่คล้ายคลึงกัน นั่นคือมีระยะเวลาที่กำหนดไว้สำหรับการกำจัดขยะแต่ละประเภท นอกจากนี้ การกำจัดของเสียที่มีขนาดใหญ่จะต้องทำการจองและชำระเงิน และหากทิ้งขยะไม่เป็นที่อาจทำให้ต้องเสียค่าปรับเป็นจำนวนเงินสูงลิ่วหรืออาจถูกลงโทษจำคุกได้ เนื่องจากญี่ปุ่นมีบทลงโทษที่รุนแรง

ยกตัวอย่างเช่นเขตชิบูย่า หนึ่งในเขตปกครองพิเศษของโตเกียว ผู้คนต้องคัดแยกขยะแต่ละประเภทตามตารางการจำแนกขยะ ตารางดังกล่าวไม่ได้มีเพียงฉบับภาษาญี่ปุ่นเท่านั้น แต่ยังมีฉบับภาษาจีน ภาษาอังกฤษ และภาษาเกาหลีใต้ ซึ่งสามารถหาอ่านได้ที่สำนักงานของรัฐบาลประจำเขตรวมถึงเว็บไซต์ของรัฐบาล

โดยทั่วไปแล้ว ขยะในครัวเรือนจะแบ่งออกเป็น ขยะติดไฟ ขยะไม่ติดไฟ ขยะรีไซเคิล และขยะขนาดใหญ่ หลังจากทำความคุ้นเคยกับหมวดหมู่ขยะเหล่านี้แล้ว วิธีการที่ดีที่สุดคือจำแนกวัสดุประเภทไม่ติดไฟ ขยะรีไซเคิล และวัตถุขนาดใหญ่ก่อน ส่วนขยะอื่นๆ ที่เหลือจากนั้นมักอยู่ในประเภทขยะติดไฟ หรือ ขยะเผาไหม้ได้ (combustible garbage)

ภาพจาก :: China Xinhua News

ส่วนขยะไม่ติดไฟ หรือ ขยะที่เผาไหม่ไม่ได้ (Non-combustible garbage) อย่างโลหะ แก้ว เซรามิก แบตเตอรี่แห้ง และเครื่องใช้ไฟฟ้าขนาดเล็ก เช่น เครื่องเป่าผม เป็นขยะที่ไม่เหมะแก่การทำลายโดยการเผาและการบดย่อย และเนื่องจากขยะประเภทนี้มีจำนวนไม่มากนัก ทำให้การรีไซเคิลขยะประเภทนี้มีไม่บ่อย โดยมีประมาณเดือนละ 1 ครั้งเท่านั้น

สำหรับขยะรีไซเคิล หรือที่คนญี่ปุ่นเรียกว่า “ทรัพยากร” (Shigen) คือขยะจำพวกขวดพลาสติก หนังสือพิมพ์ นิตยสาร และกล่องกระดาษมักถูกจัดเก็บสัปดาห์ละ 1 ครั้ง นอกจากนี้ คู่มือการจำแนกประเภทขยะฉบับล่าสุดระบุว่า โคมไฟเก่าที่มีสารปรอทก็ถือเป็นขยะประเภทนี้เช่นเดียวกันแทนที่จะนำขยะมาเททิ้งรวมกัน ญี่ปุ่นให้ความสำคัญกับการทำความสะอาด คัดแยก และทิ้งขยะเป็นหมวดหมู่มากกว่า โดยเฉพาะฝาขวดพลาสติกและกระดาษห่อหุ้ม ที่มักถูกแกะออกจากขวด ซึ่งจัดเป็นขยะเผาไหม้ได้ ส่วนตัวขวดพลาสติกก็จะถูกนำไปรีไซเคิลต่อไป นอกจากนี้ คู่มือยังแนะนำให้ล้างขวดก่อนทิ้ง เพื่อไม่ให้มีเครื่องดื่มหรือนมตกค้าง ที่อาจทำให้เกิดกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์ ซึ่งถือเป็นการแสดงความใส่ใจต่อพนักงานรีไซเคิลขยะที่ต้องเป็นผู้คัดแยกขวดพลาสติกเหล่านี้

ภาพจาก :: China Xinhua News

การทิ้งขยะขนาดใหญ่ในญี่ปุ่น ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเฟอร์นิเจอร์ที่มีความยาวมากกว่า 30 เซนติเมตร จะต้องทำการจองและชำระเงินล่วงหน้า ตัวอย่างเช่น หากต้องการทิ้งโซฟาเดี่ยวต้องจ่ายเงิน 800 เยน (ราว 220 บาท) โซฟาคู่ราคา 2,000 เยน (ราว 560 บาท) นอกจากนี้ เว็บไซต์ของสำนักงานรัฐบาลชิบุย่ายังระบุว่า หากต้องการทิ้งเครื่องซักผ้าจะต้องเสียค่าใช้จ่าย 2,484 เยน (ราว 700 บาท)

ในญี่ปุ่น การทิ้งขยะแบบไม่เป็นที่ถือเป็น “การทิ้งแบบผิดกฎหมาย” และมีโทษจำคุกสูงสุดถึง 5 ปีหรือปรับสูงสุด 10 ล้านเยน (ราว 2.8 ล้านบาท) ส่วนบริษัทต่างๆ อาจถูกปรับเงินสูงสุดถึง 100 ล้านเยน (ราว 28 ล้านบาท) หากทิ้งขยะอุตสาหกรรมแบบผิดกฎหมาย ขยะที่เผาไหม้ได้เป็นขยะที่พบเจอได้บ่อยที่สุดในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นของเสียในครัวที่ถูกระบายออกไป กระดาษ เสื้อผ้าเก่า กิ่งไม้ ใบไม้เป็นต้น โดยทั่วไปขยะประเภทนี้จะถูกนำไปรีไซเคิลเป็นจำนวน 2 ครั้งต่อสัปดาห์โดยบรรจุในถุงใสหรือถุงสีอ่อน

ภาพจาก :: China Xinhua News

แม้ว่าขยะที่เผาไหม้ได้บางชนิดจะเป็นพลาสติก ยาง หรือหนัง เช่น รองเท้าหนังและกระเป๋า แต่ก็ยังเป็นเรื่องยากที่จะนำขยะเหล่านี้ไปรีไซเคิลโดยใช้วิธีการเดียวกับการรีไซเคิลขวดพลาสติก ท้ายที่สุดขยะเหล่านี้จึงถูกจำกัดด้วยการเผาในเตาเผาขยะของเมือง ดังจะเห็นได้จากการที่มีโรงเผาขยะ 21 แห่งอยู่ใน 23 เขตพิเศษของโตเกียว

คนญี่ปุ่นจะนำถุงขยะมากองไว้นอกบ้านเพื่อให้รถเก็บขยะมาเก็บไป ดังนั้นส่วนใหญ่แล้วพวกเขาจะไม่มีถังขยะตั้งอยู่หน้าบ้าน ถือเป็นการป้องกันไม่ให้กามาจิกกินเศษอาหาร และแม้จะมีการใช้ตาข่ายสีน้ำเงินเพื่อปกปิดขยะแล้ว แต่บางครั้งกาก็ยังสามารถคุ้ยหาอาหารจนทำให้ขยะกระจายออกมาบนถนนได้

หากผู้เก็บขยะพบว่าขยะถูกจำแนกประเภทไว้อย่างไม่สมเหตุสมผล หรือนำมาทิ้งไว้ในเวลาที่ไม่ถูกต้อง ผู้เก็บขยะสามารถปฏิเสธที่จะเก็บขยะ และแปะกระดาษแจกแจงถึงวิธีการจำแนกขยะ เพื่อเตือนให้เจ้าของบ้านคัดแยกขยะได้อย่างถูกต้อง นอกจากนี้ ผู้คนในญี่ปุ่นมองว่าการถูกผู้เก็บขยะปฏิเสธไม่เก็บขยะไปเพราะคัดแยกประเภทขยะไม่เหมาะสมนั้นเป็นเรื่องน่าอาย ในกรณีที่ร้ายแรงจนถูกประเมินว่าเป็น “การทิ้งขยะแบบผิดกฎหมาย” อาจมีตำรวจเข้ามาเกี่ยวข้องเลยทีเดียว