รู้หรือไม่ คุณสมบัติ รมต. เรื่องห้ามต้องโทษจำคุก นับเฉพาะคดีในปัจจุบัน

รัฐธรรมนูญ 60 ได้กำหนดคุณสมบัติหนึ่งของผู้ที่จะเป็นรัฐมนตรีไว้ว่า จะต้อง “ไม่เป็นผู้ต้องคำพิพากษาให้จำคุก” ซึ่งเมื่ออ่านรัฐธรรมนูญอย่างเคร่งครัดจะพบว่าบทบัญญัตินี้หมายถึงเฉพาะคดีที่ยังอยู่ในชั้นศาลปัจจุบัน ส่วนในกรณีของคดีที่เกิดขึ้นในอดีตและมีคำพิพากษาแล้วนั้น หากพ้นโทษจำคุกมาแล้วเกิน 10 ปี ก็ถือว่าไม่ขาดคุณสมบัติในการจะเป็น ส.ส. หรือรัฐมนตรีเช่นกัน

หนึ่งในประเด็นการเมืองที่ร้อนแรงที่สุดในช่วงนี้ หลังจากที่ได้มีการประกาศแต่งตั้ง ครม. ของรัฐบาลประยุทธ์ 2 เมื่อวันที่ 10 ก.ค. ที่ผ่านมาก็คือ เรื่องคุณสมบัติของ ร.อ.ธรรมนัส พรหมเผ่า ส.ส.พะเยาและ รมช.เกษตรฯ จากพรรคพลังประชารัฐ ว่าอาจขาดคุณสมบัติในการจะเป็นรัฐมนตรี เนื่องจากเคยมีคดีที่ประเทศออสเตรเลียเกี่ยวข้องกับยาเสพติด และถูกพิพากษาให้จำคุกที่ออสเตรเลีย 8 เดือน โดย ร.อ.ธรรมนัส ให้ข้อมูลว่าเรื่องดังกล่าวเกิดขึ้นเมื่อกว่า 20 ปีมาแล้วในช่วงปี พ.ศ.2535-2536

ทั้งนี้ ทีมข่าวเวิร์คพอยท์ได้เปิดดูรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน และพบว่ามีอยู่ทั้งสิ้น 2 มาตรา ที่เข้าข่ายเกี่ยวข้องกับคุณสมบัติของการเป็นรัฐมนตรี นั่นคือในมาตรา 160 ซึ่งเป็นเรื่องของคุณสมบัติของรัฐมนตรีโดยตรง และมาตรา 98 ซึ่งเป็นเรื่องของคุณสมบัติ ส.ส.

ในส่วนของมาตรา 160 วงเล็บ 7 นั้น ระบุว่า รัฐมนตรีต้อง “ไม่เป็นผู้ต้องคำพิพากษาให้จำคุก แม้คดีนั้นจะยังไม่ถึงที่สุด หรือมีการรอการลงโทษ” ซึ่งในมาตรานี้หมายรวมถึงเฉพาะคดีในปัจจุบัน ที่อาจมีการตัดสินลงโทษจากศาลชั้นต้นแล้วให้จำคุก แต่อาจจะมีการยื่นอุทธรณ์หรือยื่นฎีกาต่อ หรือศาลตัดสินให้รอลงอาญา ซึ่งในทุกกรณีข้างต้น ผู้ที่โดนตัดสินจะยังไม่ต้องรับโทษ (กล่าวคือยังไม่ได้เข้าคุก) แต่กฎหมายก็กำหนดว่า ในกรณีที่เกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้น ให้ถือว่าขาดคุณสมบัติห้ามเป็นรัฐมนตรี สำหรับในกรณีของ ร.อ.ธรรมนัสนั้น เนื่องจากในปัจจุบันไม่ได้มีคดีอะไรที่ถูกพิพากษาให้จำคุก จึงถือว่าไม่ได้ขาดคุณสมบัติการเป็นรัฐมนตรีตามบทบัญญัติของกฎหมายข้อนี้

นอกจากนี้ ในมาตรา 160 วงเล็บ 6 นั้น ยังมีการเขียนระบุไว้ด้วยว่า รัฐมนตรีต้อง “ไม่มีลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98” โดยในมาตรา 98 นั้นเป็นเรื่องของคุณสมบัติของ ส.ส. ทั้งนี้ในมาตรา 98 นั้น มีบทบัญญัติที่เกี่ยวข้องกับการโดนคำพิพากษาจำคุกไว้อยู่เช่นกัน นั่นคือในวงเล็บ 7 ซึ่งระบุว่า จะขาดคุณสมบัติการเป็น ส.ส. (และรัฐมนตรี) ถ้า “เคยได้รับโทษจำคุกโดยได้พ้นโทษมายังไม่ถึง 10 ปีนับถึงวันเลือกตั้ง” ขอให้สังเกตว่ามีการใช้คำว่า “เคย” ซึ่งหมายถึงเป็นคดีที่เกิดขึ้นในอดีต

ทั้งนี้หากเราใช้เกณฑ์ 10 ปีนี้เป็นตัวตั้ง และดูจากข้อเท็จจริงที่ ร.อ.ธรรมนัส ให้ข้อมูลว่าตนเองเคยถูกจำคุกเมื่อปี 2535-2536 หรือกว่า 20 ปีมาแล้ว ก็แปลว่าตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ ร.อ.ธรรมนัส ไม่ขาดคุณสมบัติการเป็นรัฐมนตรีตามมาตรา 98 นี้เช่นกัน

ดังนั้นแล้ว หากดูตามตัวบทกฎหมายรัฐธรรมนูญจริงๆ ก็อาจจะต้องได้ข้อสรุปแบบที่ นายวิษณุ เครืองาม รองนายกฯ ได้ให้ข้อมูลไว้ ว่า ร.อ.ธรรมนัส นั้นถือว่าไม่ได้ขาดคุณสมบัติในการจะดำรงตำแหน่งรัฐมนตรี

มิหนำซ้ำยังมีประเด็นว่าการถูกพิพากษาให้ได้รับโทษจำคุกที่ต่างประเทศนั้น จะถือเสมือนว่าเคยได้รับโทษจำคุกที่ประเทศไทยด้วยหรือไม่ ซึ่งเป็นประเด็นทางกฎหมายที่ต้องหาคำตอบกันต่อไป