แนวคิดผู้หญิงยุคใหม่ “รักตัวอย่ากลัวฝัง” กับ ‘ฝังยาคุม’ วิธีคุมกำเนิดได้ผล 99%

การฝังยาคุมกำเนิด เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบชั่วคราว ออกฤทธิ์นาน มีประสิทธิภาพสูง มีใช้มานานหลายสิบปีแล้ว ผู้หญิงไทยหลายคนกำลังให้ความสนใจ และภาครัฐก็ให้การสนับสนุนการเข้ารับบริการฝังยาคุมกำเนิดฟรี

เรามีโอกาสได้แลกเปลี่ยนความเห็นกับผู้หญิง 3 คนที่ล้วนมีความเข้าใจเรื่องการฝังยาคุมกำเนิดเป็นอย่างดี ทั้งวงการดีเจ คุณดาว โอเกะ, กุมารแพทย์ด้านเวชศาสตร์วัยรุ่น อ.พญ.ลลิต ลีลาทิพย์กุล และผู้จัดการโครงการเลิฟแคร์ มูลนิธิแพรทูเฮลท์ พรนุช สถาผลสวัสดิ์

ฝังยาคุมเป็นเรื่องน่าอาย ? 

แม้ปัจจุบันสังคมไทยเปิดกว้างมากขึ้น แต่ก็ใช่ว่าวัยรุ่นจะสามารถพูดเรื่องการคุมกำเนิดได้อย่างปกติ บางคนมองว่าการพูดถึงการจะฝังยาคุมเป็นเรื่องน่าอายด้วยซ้ำ

ตัวแทนผู้หญิงทันสมัย GEN Y ดาว-ณัฐภัสสร สิมะเสถียร หรือ ‘ดาว โอเกะ’ ดีเจ พิธีกร นักร้อง นักแสดง และนักพากย์เสียง มีความเห็นในเรื่องนี้ว่า แปลกใจมากๆ ที่มันดูเป็นเรื่องนี้น่าอาย น่าอายแบบไหนหรือว่าน่าอายยังไง แต่ว่าพอมานั่งคิดก็เข้าใจว่า ด้วยความที่สังคมไทย เรื่องของการมีเพศสัมพันธ์ เรื่องของการพูดคุยเรื่องเพศสัมพันธ์ ยังคงเป็นเรื่องที่ไม่ได้เปิดกว้าง 100% ขนาดนั้น พอมันเป็นแบบนั้นการมาพูดเรื่องของการคุมกำเนิด การฝังยาคุมก็ดูกลายเป็นเรื่องที่เราไม่ชิน เป็นเรื่องที่เรากว่าจะพูดมันออกมาจากปากได้ มันจะต้องแบบเขินนิดนึง

ทั้งๆ ที่จริงๆ อยากย้ำอยากบอกทุกคน เพราะว่าตัวเองก็มีเพื่อนรอบตัวหลายคนที่อายเรื่องนี้แต่สุดท้ายพลาดตั้งครรภ์ขึ้นมา ปัญหาต่างๆ ที่ตามมามันใหญ่กว่านั้น และมันก็กระทบกับทั้งตัวเราเอง และคนรอบข้างเราด้วย ถ้าเราสามารถพูดคุยกันได้จริง สามารถเลือกการฝังยาคุมได้จริงโดยที่ไม่ต้องอาย สามารถหาข้อมูล สามารถปรึกษาพ่อแม่ได้ เพราะเรื่องนี้ไม่ใช่เป็นเรื่องน่าอาย แต่เป็นสิทธิของเราที่จะปกป้องตัวเอง แสดงออกถึงการรักตัวเอง ความรับผิดชอบต่อตัวเองและสังคมด้วย

‘ดาว โอเกะ’ แนะนำให้วัยรุ่นเข้าไปพูดคุยกับพ่อแม่อย่างตรงไปตรงมา ค่อยๆ คุยเปิดใจกัน แลกเปลี่ยนความเห็นกัน ยุคสมัยเปลี่ยนไป เชื่อว่าพ่อแม่ยุคนี้เริ่มเปิดกว้างเรื่องนี้มากขึ้น พ่อแม่รักและเป็นห่วงลูกอยู่แล้ว ถ้าได้รู้ว่าลูกรู้จักป้องกัน รู้จักวางแผนตัวเอง น่าจะเบาใจด้วยซํ้า ส่วนพ่อแม่เชื่อว่าทุกท่านใช้ความรักเป็นตัวตั้งในการเลี้ยงลูกอยู่แล้ว ถ้าเรารักใคร เราจะอยากปกป้อง อยากทําความเข้าใจ อยากเห็นลูกๆ ใช้ชีวิตอย่างปลอดภัย ถ้าพูดกันตรงๆ เรื่องการมีเพศสัมพันธ์เป็นเรื่องธรรมชาติที่เราไม่สามารถไปกะเกณฑ์อะไรได้แต่สิ่งที่เราทําได้ น่าจะเป็นการให้ความรู้ ให้คําปรึกษา ให้เขามั่นใจและพร้อมวางแผนป้องกันตัวเองให้ดีที่สุด

สำหรับตัวเองเธอมองการมีลูกเป็นเรื่องใหญ่มาก ต้องมีความพร้อมหลายอย่าง ทั้งการงาน การเงิน และสุขภาพ รวมทั้งทัศนคติของคนที่จะเป็นพ่อแม่ เธอจึงอยากมีความพร้อมจริงๆ ก่อน ซึ่งการคุมกำเนิดจะช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ไม่พร้อมได้ พร้อมเล่าประสบการณ์ตรง จากที่ตัวเองเคยใช้วิธีรับประทานยาคุมกำเนิด ซึ่งถือว่า เป็นวิธีคุมกำเนิดชั่วคราวที่สะดวกและผู้หญิงส่วนใหญ่คุ้นเคยที่สุด แต่อัตราการล้มเหลวก็จะเพิ่มขึ้นหากรับประทานไม่ถูกต้อง โดยเฉพาะถ้าเป็นคนขี้ลืม เลยสนใจวิธีการฝังยาคุม ที่ชัวร์กว่า เพราะฝัง 1 ครั้ง คุมกำเนิดได้นาน 3-5 ปี ไม่ต้องกลัวลืมกินยา แถมแผลเล็กเจ็บน้อย

“Pain Point ของตัวเองเป็นคนขี้ลืม แต่การกินยาคุม ค่อนข้างต้องมีวินัยกับตัวเองมากว่า ต้องกินทุกวันนะ ซึ่งดาวไม่เคยทำได้เลย เพราะฉะนั้นเรื่องการคุมกำเนิดด้วยการกินยา สำหรับตัวดาวเองอาจจะไม่ได้ผล 99% เหมือนกับการฝังยาคุม เคยมีเพื่อนของดาวที่เขากินยาคุมมาตลอดแต่สุดท้ายก็ตั้งครรภ์ขึ้นมา เพราะว่าลืมกินหรือบางวันกินไม่ตรงเวลา” ผู้หญิงในวงการบันเทิงยุคใหม่ กล่าวทิ้งท้าย

ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการฝังยาคุม

มาทำความรู้จักกับวิธีฝังยาคุมกำเนิดที่มีใช้ในปัจจุบัน กับ อ.พญ.ลลิต ลีลาทิพย์กุล หรือ คุณหมอจอย กุมารแพทย์ด้านเวชศาสตร์วัยรุ่น อาจารย์ประจำภาควิชากุมารเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยคุณหมอจอย ได้อธิบายว่า วิธีคุมกำเนิด แบ่งหลักๆ 2 แบบ นั่นคือ 1. แบบถาวร และ 2. แบบชั่วคราว

อ.พญ.ลลิต ลีลาทิพย์กุล

โดยแบบถาวรก็คือการทำหมัน ส่วนแบบชั่วคราวนั้นแบ่งย่อยเป็น มีฮอร์โมน และไม่มีฮอร์โมน ซึ่งไม่มีฮอร์โมน ก็คือการใช้ถุงยางอนามัย ส่วนแบบมีฮอร์โมน ยังแบ่งเป็นระยะสั้น และระยะยาว ดังนี้

• ระยะสั้น ได้แก่ ยาคุมกำเนิด แผ่นแปะคุมกำเนิด ห่วงคุมกำเนิด
• ระยะยาว ได้แก่ ยาฉีดคุมกำเนิด 3 เดือน ยาฝังคุมกำเนิด 3-5 ปี และห่วง IUD ระยะเวลา 3-5 ปีเช่นกัน

“ยาฝังคุมกำเนิด เป็นการคุมกำเนิดชั่วคราวแบบระยะยาว ที่มีประสิทธิภาพสูงมากๆ คือการฝังยาเข้าไปที่บริเวณใต้ท้องแขนซ้าย ฝังครั้งเดียวอยู่ได้ 3-5 ปี เลยค่ะ เหมาะกับผู้ที่ยังไม่ต้องการมีบุตรแบบระยะยาว เช่น วัยรุ่น หรือผู้หญิงที่แต่งงานแล้วแต่ยังไม่ต้องการมีบุตร หรือกลุ่มที่ขี้ลืมกินยาคุมบ่อยๆ และกลุ่มคนที่ไม่สามารถใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน เช่น แม่ให้นมบุตร คนที่เป็นมะเร็ง หรือมีโรคประจำตัวบางอย่าง”

ฝังยาคุมแล้วอ้วนขึ้น ?

อ.พญ.ลลิต ให้ความกระจ่างกับบางคำถามที่หลายคนยังกังวลใจเกี่ยวกับการฝังยาคุมว่า นี่เป็นเรื่องแรกที่คนกังวลใจว่า การฝังยาคุมแล้วทำให้อ้วนขึ้น ซึ่งจริงๆ แล้ว ฮอร์โมนที่ใส่ในยาฝังคุมกำเนิด มีผลต่อการอยากอาหารจริง แต่มีผลน้อยมากไม่ต่างจากการคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นเลย โดยทั่วไปน้ำหนักอาจเพิ่มขึ้น 1-2 กิโลกรัม ทั้งนี้เวลาอยากอาหาร ความอยากอยู่ที่มือกับปากของเรา หมอขอแนะนำให้เลือกกินผักผลไม้ อาหารไขมันต่ำ รับรองว่าไม่อ้วนขึ้นแน่นอน

นอกจากนี้ เรื่องประจำเดือนมีความกังวล 2 แบบ คือ กลัวว่าประจำเดือนไม่มา พอฝังแล้วเราจะไม่รู้ตัวว่าท้อง หรือประจำเดือนไม่มาแล้วกลายเป็นมะเร็ง ซึ่งเป็นเรื่องที่เข้าใจผิดกัน อธิบายอย่างนี้ว่า ฮอร์โมนที่อยู่ในยาฝัง จะค่อยๆ ปล่อยออกมาในร่างกายเรา มันจะทำให้ไข่ไม่ตกเลย รวมถึงจะทำให้สเปิร์มแทบไม่มีโอกาสเข้าไปยุ่งกับไข่หรือมดลูก เพราะฉะนั้นโอกาสท้องน้อยมากๆ รวมไปถึงฮอร์โมนจะไปทำให้เนื้อเยื้อมดลูกไม่ค่อยสร้าง ไม่มีการสะสม การที่ประจำเดือนไม่มาจากการฝังยาคุมไม่มีผลเพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็ง

“อีกกลุ่มหนึ่งก็จะกังวลว่า พอฝังยาคุมแล้วมีเลือดออกเยอะมากเป็นอะไรหรือเปล่า จริงๆ เป็นภาวะที่พบได้ในบางรายที่มีการฝังยาคุม ช่วงแรกๆ อาจจะมีเลือดประจำเดือนออกมาเยอะแบบกะปริดกะปรอยได้ โดยมากเป็นแค่ช่วงแรกๆ เหมือนช่วงปรับฮอร์โมน หลังจากนั้น 2-3 เดือน ส่วนใหญ่ประจำเดือนจะออกน้อยลงจนกลายเป็นไม่มีประจำเดือนเลย ซึ่งหลายคนชอบมากมาบอกหมอว่าใช้ชีวิตสะดวกสบายมากค่ะ”

ส่วนอีกเรื่องที่คนกังวลมาก คือหลังฝังยาคุมแผลจะหายช้าหรือไม่ บางคนกลัวช้ำ กลัวเจ็บ อ.พญ.ลลิต กล่าวว่า แผลที่เกิดจากการฝังยาคุมนั้นมีขนาดเล็กมาก ประมาณ 2-3 มิลลิเมตรคล้ายเวลาเจาะเลือดเพื่อบริจาคเลือด แผลมักจะหายภายใน 1-2 วัน ให้หลีกเลี่ยงการโดนน้ำประมาณ 7 วัน จากนั้นใช้ชีวิตได้ตามปกติ ย้ำ ยาฝังคุมกำเนิด เป็นการคุมกำเนิดแบบชั่วคราว ออกฤทธิ์นาน มีประสิทธิภาพสูง โอกาสที่จะท้องจากการฝังยาคุมน้อยกว่า 0.1% นั่นก็คือคุมได้ 99% และต้องไม่ลืมใช้ถุงยางอนามัย เพื่อป้องกันโรคติดต่อด้วย

กุมารแพทย์ด้านเวชศาสตร์วัยรุ่น ได้กล่าวถึงการเข้ารับบริการฝังยาคุมกำเนิดในปัจจุบันว่า สามารถเข้ารับบริการฝังยาคุมกำเนิดได้ทั้งโรงพยาบาลรัฐและเอกชน ค่าใช้จ่ายอุปกรณ์ฝังเฉลี่ย 2,000-3,000 บาท ไม่รวมค่าบริการ แต่ขณะนี้มีโครงการที่ให้ผู้หญิงไทย เข้ารับบริการฝังยาคุมได้ฟรี ใครสนใจสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมและตรวจสอบสถานที่รับบริการได้ โดยแอดไลน์ @TEEN_CLUB

จากข้อมูลของกรมอนามัยในปี พ.ศ. 2565 วัยรุ่นหญิงอายุ 10-19 ปี คลอดบุตรรวมทั้งสิ้น 42,457 คน หรือเฉลี่ย 116 คนต่อวัน ส่วนการคลอดซ้ำมีจำนวน 3,181 คน หรือประมาณ 7.5% โดยกลุ่มที่เป็นปัญหาสำคัญ คือวัยรุ่นหญิงอายุ 15-19 ปี พบมีการคลอดบุตรทั้งสิ้น 40,888 คน หรือประมาณ 112 คนต่อวัน

การท้องไม่พร้อมนับเป็นปัญหาเรื้อรังที่เผชิญกันมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะการตั้งท้องไม่พร้อมในวัยรุ่น หรือปัญหาคุณแม่วัยใส ซึ่งส่งผลกระทบทั้งในด้านสังคมและเศรษฐกิจ

ท้องไม่พร้อม ปัญหาใหญ่วัยรุ่นไทย

พรนุช สถาผลสวัสดิ์

พรนุช สถาผลสวัสดิ์ ผู้จัดการโครงการเลิฟแคร์ มูลนิธิแพรทูเฮลท์ กล่าวถึงการป้องกันการท้องไม่พร้อมในวัยรุ่นว่า การคุมกำเนิดที่ผ่านมา ส่วนใหญ่ผิดพลาด (error) ที่คน เช่น ยาคุมกำเนิด บางทีกินบ้างหยุดบ้าง ไม่ได้กินทุกวัน ทำให้การคุมกำเนิดไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ หรือแม้แต่การคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย บางครั้งใช้บางครั้งไม่ใช้ เงินหมดก็ไม่ได้ใช้ เงินที่มีต้องเอาไปใช้จ่าย ไม่มีจะซื้อถุงยาง หรือจะหาฟรีในแต่ละพื้นที่โดยเฉพาะต่างจังหวัดก็ยาก หรือการคุมกำเนิดด้วยการฉีดยา ต้องไปพบบุคลากรทางการแพทย์ ฉีดทุก 1 เดือน หรือ 3 เดือน แต่การฝังยาคุม 1 ครั้ง คุมได้นาน 3 – 5 ปี

ผู้จัดการโครงการเลิฟแคร์ บอกว่า มากกว่า 5 ปีแล้วที่มีการสนับสนุนให้วัยรุ่นไทยคุมกำเนิดด้วยการฝังยาคุม นำหลอดฮอร์โมนเล็กๆ ประมาณไม้จิ้มฟัน ฝังเข้าไปใต้ท้องแขนซ้ายใช้เวลาเพียง 5 นาทีก็เสร็จ เป็นอะไรที่ว้าวมาก จึงเห็นว่า นี่เป็นวิธีที่จะทำให้วัยรุ่นเข้าถึงการคุมกำเนิดแบบชั่วคราว ออกฤทธิ์นาน เหมาะกับวัยรุ่นมาก เพราะฝังเพียงครั้งเดียวก็จะคุมกำเนิดได้ยาว แต่ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ ได้

พรนุช ยืนยันว่า ตามนโยบายปัจจุบันของกระทรวงสาธารณสุขเปิดโอกาสให้เด็กอายุต่ำกว่า 19 ปี คุมกำเนิดด้วยการฝังยาคุมโดยไม่ต้องมีผู้ปกครองได้ ข้อจำกัดหนึ่งที่เราเจอโดยเฉพาะในต่างจังหวัด คือว่า เมื่อเด็กไปถึงโรงพยาบาลต้องการจะฝังยาคุม เพราะรู้แล้วว่ามีความเสี่ยง แต่บางครั้งก็ยังทำไม่ได้ เนื่องจากบุคคลากรในสถานบริการบางแห่งจะให้บริการต่อเมื่อมีผู้ปกครองมาด้วย ทำให้ยังมีบางส่วนที่ไม่ได้ดำเนินการตามนโยบายของกระทรวงฯ

ผู้จัดการโครงการเลิฟแคร์ ได้กล่าวถึงเรื่องพ่อแม่ผู้ปกครองกับการแก้ปัญหาท้องไม่พร้อมว่า พ่อแม่มีส่วนสำคัญ ปัจจุบันด้วยสังคมเมืองที่ขยาย ความใกล้ชิดน้อยลงความห่างเหินมากขึ้น เวลาพูดกันแม้แต่บนโต๊ะอาหารเหมือนในอดีตก็คงไม่ง่ายแล้ว ดังนั้นถ้าวันหนึ่งเด็กคนหนึ่งจะเปิดประเด็นเรื่องนี้ในการคุยกับพ่อแม่ ก็ต้องเป็นพ่อแม่ที่เข้าใจและเปิดใจรับได้ว่า ในสถานการณ์ความสัมพันธ์ทางเพศอาจจะเกิดขึ้นได้กับลูกหลานของเรา ด้วยร่างกายที่โตเร็วขึ้น ความต้องการทางเพศที่มาตามวัย หรือสภาพสังคมที่เกิดการเปลี่ยนแปลงเด็กมีโอกาสจะเจอกันมากขึ้น บนความสัมพันธ์แบบนี้ถ้าเด็กไม่เท่าทันพอ หรือรู้ว่าจะมีปัญหาอย่างไร ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายที่เด็กกับพ่อแม่จะคุยกัน

“เชื่อว่าหลายๆ คน ก็มีความรักตัวเองอยู่นะ แต่ว่าจุดหนึ่งก็คือว่าเด็กเองตอนนี้สิ่งที่เราในฐานะผู้ใหญ่ หรือว่าสังคมเราให้คุณค่ากับเด็กแค่ไหน แล้วก็ส่วนหนึ่งตัวเด็กเองเห็นคุณค่าในตนเองมากน้อยแค่ไหน เพราะว่าสิ่งหนึ่งที่ มูลนิธิแพรทูเฮลท์ ทำงานกับวัยรุ่นจะเห็นว่า การเห็นคุณค่าในตนเองเป็นเรื่องสำคัญ หลายครั้งเราทำงานกับโรงเรียน ออกแบบกิจกรรมให้เด็กชมตัวเอง เป็นเรื่องยากมาก เด็กไม่ชินกับการชมตัวเอง ที่ผ่านมาถูกด่าถูกว่ามาตลอด ตั้งแต่เรื่องการเรียน พฤติกรรมของตัวเขาเอง ทั้งครูที่โรงเรียน พ่อแม่ผู้ปกครองไม่เคยชม มันก็มีผลกับเด็กคนหนึ่งที่เขารู้สึกว่าฉันมีข้อดีด้วยเหรอ ฉันไม่มีข้อดีเลยที่เกิดมา แล้วยิ่งเปรียบเทียบในยุคสมัยที่แตกต่างกัน คิดว่าในประเด็นการให้เด็กคนหนึ่งเห็นคุณค่าในตนเอง รักตัวเอง อันนี้เป็นเรื่องสำคัญ แต่ว่าสังคม ครอบครัวจะต้องช่วยกัน เพื่อให้เด็กคนหนึ่งเห็นได้ว่าตัวเอง มีคุณค่าที่เกิดมา คุณค่าของตัวเองอาจจะไม่ใช่เรื่องเรียนเก่งหรือเป็นคนมีบทบาทสร้างรายได้มาก แต่ว่าคุณค่าในตัวเอง คือการได้มีโอกาสเห็นอกเห็นใจคนอื่น”

สำหรับการฝังยาคุมกำเนิด เป็นเทคโนโลยีที่เน้นมาที่ผู้หญิง เป็นสิ่งที่ผู้หญิงสามารถรับผิดชอบความสัมพันธ์ทางเพศของตัวเอง ณ เวลาหนึ่ง ถ้าเรารู้สึกว่ายังไม่พร้อมที่จะมีลูก ผู้หญิงสามารถตัดสินใจคุมกำเนิดได้ด้วยตัวเอง ทั้งนี้ ช่องทางในการหาข้อมูลต่างๆ ในปัจจุบันมีมากมายในอินเตอร์เน็ต แต่ข้อมูลที่ปลอดภัยต้องคัดกรองด้วย เช่น สำนักอนามัยการเจริญพันธุ์ มีไลน์ Teen Club หรือ เลิฟแคร์สเตชั่น ซึ่งเป็นการให้บริการที่ไม่มีค่าใช้จ่าย

โดยขณะนี้รัฐได้จัดทำโครงการ “รักตัวอย่ากลัวฝัง” ซึ่งมีวัตถุประสงค์ในการกระตุ้นให้เกิดการฝังยาคุมกำเนิดภายใต้แนวคิดใหม่ว่า การฝังยาคุมกำเนิดเป็นเรื่องของการรู้รักและรับผิดชอบในตัวเอง โดยรัฐจัดให้มีบริการให้ผู้หญิงไทยฝังฟรี ณ สถานพยาบาลที่เข้าร่วมโครงการ ดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ไลน์ @TEEN_CLUB ช่องทางให้คนทั่วไปโดยเฉพาะวัยรุ่น ได้เข้าถึงความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับเรื่องอนามัยเจริญพันธุ์ การคุมกำเนิด สิทธิและข้อมูลต่างๆ ที่เป็นประโยชน์