องค์การบริหารมหาสมุทรและชั้นบรรยากาศแห่งชาติสหรัฐฯ (NOAA) เพิ่งออกมายืนยันในสัปดาห์นี้ว่าปรากฏการณ์ลานีญามาถึงอย่างเป็นทางการแล้วแม้จะมาถึงช้ากว่าที่คาดการณ์ไว้ก่อนหน้านี้ว่าลานีญาจะเริ่มตั้งแต่ปีที่แล้วและแนวโน้มของปรากฏการณ์ก็คาดว่าน่าจะไม่รุนแรงเท่าที่เคยประเมินไว้และไม่น่าจะก่อให้เกิดปัญหาสภาพอากาศมากนัก

แต่การมาถึงของลานีญาก็เป็นเรื่องที่มองข้ามไม่ได้ เพราะนี่เป็นปรากฏการณ์ที่จะส่งผลกระทบโดยตรงสภาพต่ออากาศทั่วโลก ลานีญาคืออะไร จะกระทบกับไทยอย่างไร เราสรุปให้เข้าใจง่ายที่สุด

ปรากฏการณ์ลานีญา คืออะไร

ลานีญาเป็นปรากฏการณ์ขั้วตรงข้ามกับเอลนีโญ โดยเกิดจากการที่ลมค้า ซึ่งเป็นลมประจำปีที่พัดอยู่บริเวณเส้นศูนย์สูตรในมหาสมุทรแปซิฟิกมีกระแสรุนแรงมากกว่าปกติ ทำให้ลมค้า ซึ่งปกติจะพัดจากฝั่งตะวันออกไปยังฝั่งตะวันตก พากระแสน้ำไหลอุ่นจากอเมริกาใต้มายังแถบประเทศออสเตรเลียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น ส่งผลให้ระดับน้ำทะเลในแถบนี้สูงขึ้น ทำให้มีฝนตกหนักมากกว่าปกติ ขณะที่แถบอเมริกาใต้จะมีระดับน้ำทะเลลดลง เกิดความแห้งแล้ง

ปกติแล้วลานีญาจะเกิดสลับกับเอลนีโญซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่กระแสน้ำอุ่นไหลไปยังทวีปอเมริกาใต้แทนทำให้เกิดฝนตกชุกในแถบนั้นขณะที่ฝั่งทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และออสเตรเลียจะมีฝนตกน้อยและแห้งแล้ง

ทั้งเอลนีโญและลานีญาโดยเฉลี่ยจะเกิดขึ้นทุกๆ 2-7 ปี แต่ละครั้งจะกินเวลานานประมาณ 9-12 เดือน แต่บางทีก็อาจจะกินเวลานานถึง 2 ปีเลยก็ได้

ลานีญารอบนี้มาช้ากว่าปกติ

สำหรับปรากฏการณ์ลานีญารอบนี้ ถูกตั้งข้อสังเกตว่าจริงๆ เกิดขึ้นช้ากว่าที่นักอุตุนิยมวิทยาคาดการณ์ทั่วโลกคาดการณ์ไว้ โดยตอนแรก มีการคาดการณ์ว่า ลานีญาจะเกิดขึ้นหลังจากที่ปรากฏการณ์เอลนีโญสิ้นสุดลงตั้งแต่เดือน มิ.ย. 2024 ทำให้มีการจับตากันมานับตั้งแต่ตอนนั้น

อย่างไรก็ตาม ตลอดปี 2024 ไม่ปรากฏว่ามีปรากฏการณ์ลานีญาเกิดขึ้นซึ่งนักอุตุนิยมวิทยาบางคนให้คำอธิบายว่าอาจเป็นเพราะว่าอุณหภูมิของมหาสมุทรทั่วโลกอุ่นขึ้นมาในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา

ทำให้เมื่อมีการวัดอุณหภูมิของน้ำตามเกณฑ์ ‘NINO3.4’ ซึ่งเป็นเกณฑ์ที่ใช้ชี้วัดปรากฏการณ์เอลนีโญ ลานีญา หรือสภาวะเป็นกลาง ไม่พบข้อบ่งชี้ว่าเข้าสู่ภาวะลานีญา โดยครั้งนี้นับเป็นครั้งที่ 2 ในรอบ 75 ปีที่ปรากฏการณ์ลานีญาเกิดขึ้นช้ากว่าปกติ โดยครั้งแรกคือเมื่อปี 2008-2009

อย่างไรก็ตามถึงแม้ว่าลานีญาจะเกิดช้ากว่าปกติแต่ก็มีการตั้งข้อสังเกตว่ามีสภาพการณ์ในมหาสมุทรและสภาพอากาศที่บ่งชี้ถึงปรากฏการณ์มาระยะหนึ่งแล้วโดยหนึ่งในเหตุการณ์ที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดคือสภาพอากาศเลวที่เกิดขึ้นในหลายรัฐของสหรัฐฯตลอดปีที่แล้วรวมถึงภัยแล้งในอาร์เจนตินาและบราซิล

ลานีญาจะส่งผลกระทบอะไรกับประเทศไทย

สิ่งที่จะเกิดขึ้นหลังเข้าสู่ปรากฏการณ์ลานีโญคือจะทำให้ประเทศในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รวมถึงไทยมีฝนตกมากกว่าปกติมีความชื้นมากขึ้นและอากาศเย็นลง

ซึ่งนักวิทยาศาสตร์หลายคนอธิบายว่า ปรากฏการณ์ลานีญาที่เกิดขึ้นอาจจะมาช่วยบรรเทาความรุนแรงของคลื่นความร้อนที่แผ่ปกคลุมหลายพื้นที่ทั่วโลกในปีที่แล้ว จนทำให้ประเทศในเอเชียหลายประเทศต้องเผชิญกับสภาพอากาศร้อนจัด ทำลายสถิติไปตามๆ กัน จากผลของภาวะโลกร้อน

อย่างไรก็ตามแม้จะมีความหวังว่าลานีญาจะมาช่วยบรรเทาความทุกข์ทรมานจากสภาพอากาศร้อนและแห้งแล้งหนักแต่นักวิทยาศาสตร์ยังคงเตือนว่าอุณหภูมิที่ลดลงจากลานีญาอาจเกิดขึ้นแค่ชั่วคราวและไม่ได้ช่วยลดความรุนแรงของภาวะโลกร้อนที่ยังคงทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ

ซึ่งเป็นไปตามคำอธิบายของ ซเลสเต เซาโล เลขาธิการองค์การอุตุนิยมวิทยาโลก (WMO) ที่ระบุว่า “แม้จะมีปรากฏการณ์ลานีญาเกิดขึ้น แต่ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับอุณหภูมิในระยะสั้นๆ ยังไม่เพียงพอที่จะชดเชยผลกระทบจากภาวะโลกร้อนจากก๊าซเรือนกระจกที่กักเก็บความร้อนในชั้นบรรยากาศได้”

เตือนเอเชียระวังฝนตกหนัก น้ำท่วมฉับพลัน

ดังที่กล่าวมาข้างต้นว่าปรากฏการณ์ลานีญามาพร้อมกับความชื้นและปริมาณน้ำฝนเพิ่มขึ้นซึ่งเมื่อประกอบกับสภาพอากาศสุดขั้วรุนแรงจากวิกฤติการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศที่กำลังทวีความรุนแรงขึ้นทุกวันนี้ส่งผลให้นักอุตุนิยมวิทยาเริ่มมีความกังวลว่าปรากฏการณ์ลานีญาครั้งนี้อาจทำให้เกิดอุทกภัยรุนแรงในประเทศแถบเอเชีย

เว็บไซต์ Climate Impacts Tracker Asia ซึ่งเป็นเว็บไซต์ติดตามผลกระทบด้านสภาพอากาศในเอเชียระบุว่าตอนนี้เริ่มมีนักอุตุนิยมวิทยาหลายคนออกมาเตือนแล้วว่ามีความเสี่ยงที่ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะมีปริมาณน้ำฝนมากกว่าปกติจนอาจทำให้เกิดน้ำท่วมฉับพลันและดินถล่มพร้อมกับแนะนำให้รัฐบาลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเฝ้าระวังและเตรียมการรับมือกับสถานการณ์เลวร้ายที่อาจจะเกิดขึ้น