สำรวจทัศนคติโลกมอง “ไทย” ผ่านตัวละคร แอนน์ บุญช่วย จากการ์ตูนดิสนี่ย์ Amphibia

เมื่อราวกลางปีที่ผ่านมา ทาง Disney ได้มีการเปิดตัวภาพแรกของแอนิเมชันเรื่องใหม่ เป็นภาพของเด็กผู้หญิงผิวสีน้ำตาลพร้อมด้วยผมเผ้าที่ดูรกรุงรัง แต่ที่ทำให้ภาพดังกล่าวเป็นที่พูดถึงอย่างมากในโซเชียลเน็ตเวิร์กของบ้านเรานั่นก็คือ ตัวละครนั้นมีชื่อว่า “แอนน์ บุญช่วย” และเธอเป็นตัวละครนำเชื้อสายไทยตัวแรกของดิสนีย์

แอนิเมชันเรื่องดังกล่าวนั้นมีชื่อว่า “Amphibia” เล่าเรื่องราวของแอนน์ บุญช่วย เด็กสาวลูกครึ่งไทย-อเมริกัน ที่บังเอิญหลุดเข้าไปอยู่ในโลกของกบ เธอได้ผูกมิตรและเป็นเพื่อนกับชาวกบ ซึ่งส่วนหนึ่งของวิธีการที่เธอได้ทำนั้นก็คือ การเผยแพร่วัฒนธรรมไทย รวมถึงการเปิดร้านอาหารไทยที่มีทั้งส้มตำ ลาบ และผัดไท

จากบทสัมภาษณ์แรกของแมตต์ บราลี่ ซึ่งเป็นโปรดิวเซอร์ของแอนิเมชันเรื่องนี้ ได้กล่าวว่า ตัวเขาเองเป็นลูกครึ่งไทย-อเมริกัน และเคยเดินทางมากรุงเทพฯ อยู่บ่อยครั้งเมื่อยังเด็ก ทำให้เขาสนใจที่จะนำวัฒนธรรมไทยที่เขาได้พบเจอมาเผยแพร่ ในขณะที่ เบรนด้า ซง ซึ่งให้เสียงพากย์ตัวละครแอนน์เองก็มีเชื้อสายไทย-ม้ง-อเมริกันเช่นกัน ก็หวังว่าแอนิเมชันเรื่องนี้จะช่วยให้ทุกๆ คนสนุกไปกับวัฒนธรรมไทย หรืออยากลองชิมอาหารไทยดูบ้าง

ความตั้งใจที่จะเผยแพร่วัฒนธรรมไทยของทั้งคู่นั้นดูจะเป็นเจตนาที่ดี ทว่าในตอนที่เริ่มต้นเผยแพร่ภาพแรกของแอนิเมชันเรื่องนี้ ก็ได้เกิดเสียงวิจารณ์ตามมาจากคนไทย เป็นต้นว่าทำไมตัวละครแอนน์ ถึงต้องมีสีผิวที่ดูคล้ำ (ถึงแม้ทางแมตต์จะออกมาบอกว่า เขาสร้างตัวละครนี้จากภาพถ่ายในสมัยก่อนของคุณยายซึ่งเป็นคนไทยก็ตาม) กลายเป็นการตั้งคำถามถึงมุมมองที่คนต่างชาติมีต่อคนไทย หรืออาจไปถึงว่า มุมมองที่คนตะวันตกมีต่อคนตะวันออกก็เป็นได้

หากจะพูดถึงลงไปอีก ภาพของอัตลักษณ์วัฒนธรรมไทยที่ตัวละครแอนน์ บุญช่วย ได้นำเสนอผ่านในซีรีส์นั้น นอกจากการที่ตัวเธอพยายามผูกมิตรกับชาวกบด้วยการเปิดร้านอาหารไทย ใส่ชุดไทยและพูดคำว่า “สวัสดีค่ะ” นั้น เนื้อหาอื่นของตัวซีรีส์ก็เรียกได้ว่าเป็นแอนิเมชันผจญภัยในแนวทางของดิสนีย์ ที่เน้นทั้งความสนุกและมิตรภาพ อาจทำให้พูดได้ไม่เต็มปากนักว่าตัวซีรีส์มีจุดประสงค์ในการที่จะเผยแพร่วัฒนธรรมของไทย หรือความจริงแล้วอาจเป็นเพียงวัฒนธรรมไทย “ผ่านสายตาของคนตะวันตก” ที่อาจจะมองเห็นและนำเสนอเพียงด้านเดียวก็เป็นได้

Destiny ภาพยนตร์เยอรมัน ออกฉายครั้งแรกวันที่ 6 ตุลาคม 2562

Destiny กับ 100 ปีที่ผ่านมาของมุมมองคนตะวันตกสู่ตะวันออก

มุมมองดังกล่าวนั้นชวนให้นึกถึงภาพยนตร์เงียบเรื่อง Destiny (Fritz Lang, 1921) อันมีเนื้อหาว่าด้วยหญิงสาวที่ต้องการจะช่วยชายคนรักของเธอจากความตาย ยมทูตจึงให้โอกาสเธอในการช่วยเหลือผู้ที่กำลังประสบมรณกรรมจากความรัก โดยมีเรื่องราวหนึ่งที่เกิดขึ้นในประเทศจีน ตัวหนังได้นำเสนอภาพลักษณ์ของคนจีนในแบบฉบับของคนตะวันตกยุคนั้น ไว้ผมเผ้าและมีหนวดเครายาวรุงรัง รวมถึงเล็บที่ยาวผิดปรกติมนุษย์ อันเป็นภาพลักษณ์ของคนจีนจากสายตาของคนตะวันตกซึ่งแน่นอนว่าผิดไปจากความเป็นจริงอย่างมาก และชวนให้คิดว่าแม้กาลเวลาจะผ่านไปเกือบร้อยปีแต่สุดท้ายแล้ว การนำเสนอวัฒนธรรมของเอเชียในอีกซีกโลกหนึ่งก็ยังคงเป็นในแนวทางเดิมคือการนำเสนอผ่านมุมมองเพียงด้านเดียวของชาวตะวันตกเท่านั้น

กระแสตอบรับ Amphibia ของผู้ชมอเมริกันเป็นไปในทางบวก แต่ก็มีข้อตำหนิตรงตัวละครยังไม่ได้เล่ามิติวัฒนธรรมไทยได้ลึกซึ้งนัก

ฟีดแบ็กผู้ชมอเมริกัน อยากเห็นมิติทางวัฒนธรรมมากกว่านี้

ขณะที่ชาวไทยบางส่วนจะยังมีคำถามถึงการนำเสนอวัฒนธรรมของไทยในแอนิเมชันเรื่องนี้ แต่ผลตอบรับที่เกิดขึ้นกับผู้ชมทางอเมริกานั้นต้องบอกว่า แทบทุกกระแสเป็นไปในแง่บวก โดยเสียงส่วนมากจะชื่นชมถึงเนื้อหาที่ดูสนุก เข้าถึงง่ายและเป็นมิตรกับเด็ก เหมาะสำหรับการรับชมเป็นครอบครัว และยังมีเสียงชื่นชมถึงตัวละครนำอย่างแอนน์ ที่มีบุคลิกเป็นเด็กสาวก๋ากั่น กล้าเสี่ยงกล้าลุย และน่าเอาใจช่วย กระนั้น หากพูดถึงในแง่การนำเสนอวัฒนธรรมไทยที่เป็นความตั้งใจเดิมของผู้สร้าง ต้องบอกว่าอาจจะยังไม่ตอบโจทย์สักเท่าไร โดยเว็บไซต์นักวิจารณ์อย่าง Collider ได้ให้ความเห็นไว้ว่า คาดหวังที่จะได้เห็นการนำเสนอวัฒนธรรมไทยที่มากกว่านี้ ขณะที่การพูดคุยในเว็บไซต์ชุมชนของชาวเน็ตอย่าง Reddit เอง ก็พูดไปในทำนองชื่นชมตัวซีรี่ส์ แต่ไม่ได้พูดถึงการนำเสนอวัฒนธรรมไทย หรือความสนใจในอาหารไทยที่เพิ่มมากขึ้นสักเท่าไร

สนุก เข้าถึงง่าย

อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาในแง่ของภาพรวมทั้งหมดแล้วนั้น Amphibia ก็จัดว่าเป็นแอนิเมชันที่ดูสนุก และนับว่าประสบความสำเร็จในแง่ของคำวิจารณ์อย่างมากเรื่องหนึ่งของดิสนีย์ และการที่มีตัวละครนำเชื้อสายไทยในอนิเมชั่นที่ประสบความสำเร็จเช่นนี้ ก็นับว่าเป็นนิมิตหมายอันดีในการเปิดโอกาสให้มีตัวละครเชื้อสายไทยในผลงานของดิสนีย์มากขึ้นในอนาคต ซึ่งอาจจะมีการนำเสนออัตลักษณ์วัฒนธรรมไทยในมุมมองที่แตกต่างออกไปก็เป็นได้