โรคปอดอักเสบจากไวรัส HMPV กำลังระบาดหนักในจีนและฮ่องกง ล่าสุด มีรายงานว่าอินเดียเพิ่งพบผู้ติดเชื้อรายแรกของปีนี้ ทำให้ตอนนี้เริ่มมีกระแสความตื่นตระหนกเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของไวรัสชนิดนี้เพิ่มขึ้น

แม้องค์การอนามัยโลก (WHO) และผู้เชี่ยวชาญด้านโรคติดต่อหลายคนยังคงยืนยันว่าสถานการณ์ตอนนี้ยังไม่มีอะไรน่ากังวลเนื่องจากไวรัสชนิดนี้ไม่ใช่ไวรัสใหม่และการแพร่ระบาดก็เป็นการระบาดตามฤดูกาล

เพื่อทำความเข้าใจเรื่องนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับไวรัสชนิดนี้พร้อมหาคำตอบว่าไทยควรต้องกังวลมากน้อยแค่ไหนแบบสรุปให้เข้าใจง่ายที่สุด

ไวรัส HMPV คืออะไร

HMPV เป็นชื่อย่อของไวรัสที่มีชื่อว่า ‘ฮิวแมนเมตะนิวโมไวรัส’ (Human Metapneumovirus) ซึ่งเป็นไวรัสที่ถูกพบโดยนักวิจัยชาวเนเธอร์แลนด์มานานแล้วปกติไวรัสชนิดนี้จะแพร่ระบาดในช่วงฤดูหนาวทำให้เกิดการติดเชื้อที่ระบบทางเดินหายใจส่วนใหญ่จะส่งผลกระทบรุนแรงต่อเด็กผู้สูงอายุและผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันต่ำ

ไวรัสชนิดนี้แพร่กระจายผ่านละอองทางเดินหายใจ การสัมผัสใกล้ชิดทางกาย หรือการสัมผัสกับพื้นผิวที่ปนเปื้อนไวรัส มีระยะฟักตัวประมาณ 3-6 วันจากนั้นผู้ติดเชื้อจะเริ่มแสดงอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่คือมีไข้ไอเจ็บคอคัดจมูก

โดยการติดเชื้อสามารถตรวจพบได้ด้วยการ swab แบบเดียวกับไข้หวัดใหญ่ และ RSV แต่ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนหรือยาต้านหากพบว่าติดเชื้อแพทย์จะใช้วิธีรักษาตามอาการ

ส่วนใหญ่ถ้าติดเชื้อไม่รุนแรงจะสามารถหายได้เองในเวลาประมาณ 1 สัปดาห์ แต่ในกรณีที่ติดเชื้อรุนแรง อาจส่งผลให้ผู้ป่วย มีอาการหลอดลมอักเสบ ปอดบวม ปอดอักเสบ บางคนอาจร้ายแรงถึงขั้นมีอาการเหนื่อยหอบ ระบบหายใจล้มเหลว ซึ่งอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เสียชีวิตได้

สถานการณ์ในจีนเป็นอย่างไร

การระบาดระลอกล่าสุดของไวรัส HMPV เริ่มถูกพูดถึงมาตั้งแต่ปลายปีที่แล้วหลังมีสื่อออกมารายงานว่าจีนกำลังรับมือกับจำนวนผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจที่เพิ่มสูงขึ้นผิดปกติทางตอนเหนือของประเทศโดยเฉพาะผู้ป่วยที่อยู่ในวัยเด็กจนโรงพยาบาลหลายแห่งประสบปัญหาผู้ป่วยล้นโรงพยาบาล

ขณะที่ในโลกออนไลน์ก็มีการพูดถึงเรื่องนี้อย่างแพร่หลาย แต่จุดที่น่าสังเกตคือ มีการระบุสาเหตุของโรคติดเชื้อทางเดินหายใจที่ระบาดอยู่แตกต่างกันไป บางโพสต์ระบุชี้ชัดเลยว่า เป็นการระบาดของไวรัส HMPV แต่บางส่วนกลับระบุว่า เป็นการระบาดของไวรัสหลายชนิด ทั้งไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A, HMPV, ไมโครพลาสมา, นิวโมเนียอี และโควิด-19

พร้อมกับมีการโพสต์ภาพถ่ายและคลิปวิดีโอ เป็นภาพผู้คนจำนวนมากสวมหน้ากาก แออัดอยู่ในโรงพยาบาลของจีน เลยยิ่งสร้างความความตื่นตระหนกว่า สถานการณ์ดูคล้ายกับในช่วงแรกๆ ที่โควิด-19 เริ่มระบาด

ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีกระแสบนโลกออนไลน์ที่อ้างว่า ตอนนี้รัฐบาลจีนได้ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินแล้ว จนนำไปสู่การตั้งคำถามถึงความรุนแรงของการระบาด

อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีการยืนยันจากทางการจีนถึงเรื่องการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน มีแค่การเปิดเผยจากหน่วยงานสาธารณสุขของจีนว่า กำลังดำเนินมาตรการฉุกเฉิน เพื่อเฝ้าระวังและจัดการกับการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสที่เกิดขึ้นเป็นปกติในช่วงฤดูหนาว

ขณะเดียวกัน ยังมีรายงานด้วยว่า พบผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจจากการติดเชื้อไวรัส HMPV ในฮ่องกงแต่ยังไม่ถึงขั้นมีผู้ป่วยจำนวนมากจนล้นโรงพยาบาลขณะนี้ทางหน่วยงานสาธารณสุขกำลังเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด

หลายประเทศจับตา อินเดียพบผู้ป่วยแล้ว 2 ราย

กระแสข่าวและสถานการณ์ที่มีการเปิดเผยมาจากทางการจีน ทำให้หลายประเทศเริ่มเฝ้าระวังการแพร่ระบาดของไวรัส HMPV เพิ่มขึ้นหนึ่งในประเทศกำลังเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิดและออกมาเตือนประชาชนให้ดูแลสุขภาพแล้วคือมาเลเซีย

โดยกระทรวงสาธารณสุขมาเลเซียเพิ่งออกมาเปิดเผยว่า พบผู้ติดเชื้อ HMPV เพิ่มขึ้นต่อเนื่องโดยเฉพาะในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมาซึ่งเป็นช่วงที่ไวรัสตัวนี้กำลังระบาดอยู่ในจีนและฮ่องกง

ส่งผลให้จำนวนผู้ติดเชื้อไวรัส HMPV ที่พบในมาเลเซียทั้งประเทศตลอดปี 2024 ที่ผ่านมา มีจำนวนทั้งสิ้น 327 ราย แม้ตัวเลขนี้จะดูเหมือนไม่สูง แต่ที่น่าตกใจคือเป็นจำนวนผู้ติดเชื้อที่เพิ่มขึ้นจากปีก่อนหน้าเกือบ 2 เท่าทำให้รัฐบาลมาเลเซียต้องออกมาเตือนให้ประชาชนตื่นตัวเฝ้าระวังการแพร่ระบาดและปฏิบัติตามคำเตือนของหน่วยงานสาธารณสุขอย่างเคร่งครัด

ด้านสื่ออินเดียหลายสำนัก เพิ่งออกมารายงานในวันนี้ (6 ม.ค.) ว่า พบผู้ติดเชื้อ HMPV ในอินเดียแล้ว 2 ราย เป็นเด็กทารกวัย 3 เดือน และ 8 เดือนตรวจพบโรคที่โรงพยาบาลในเมืองบังกาลอร์รัฐกรณาฏกะทางตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศ

แต่กระทรวงสาธารณสุขอินเดียยืนยันว่าขณะนี้ยังไม่มีอะไรน่ากังวลเพราะข้อมูลจากโรงพยาบาลทั่วประเทศยังไม่พบว่ามีผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจเข้ามารับการรักษาในจำนวนที่มากเกินปกติ

กระทรวงฯ ยังย้ำด้วยว่า อินเดียกำลังเฝ้าระวังการแพร่ระบาดของไวรัส HMPV อย่างใกล้ชิด และได้ประสานไปยังองค์การอนามัยโลก (WHO) เพื่อขอให้อัปเดตข้อมูลการระบาดอย่างสม่ำเสมอพร้อมทั้งเตรียมการรับมือในกรณีที่อาจเกิดการระบาดเป็นวงกว้างในประเทศไว้แล้ว

นอกจากมาเลเซียและอินเดียแล้ว ขณะนี้ยังมีอีกหลายประเทศที่ออกมาประกาศว่ากำลังเฝ้าระวังการระบาดของไวรัส HMPV แล้ว อาทิ กัมพูชา

กระทรวงสาธารณสุขกัมพูชาได้ออกแถลงการณ์เตือนประชาชนให้ระมัดระวังการติดเชื้อ โดยเฉพาะกลุ่มทารก เด็กเล็ก ผู้สูงอายุที่อายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไปและผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอซึ่งมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อและมีอาการรุนแรง

ไทยต้องกังวลแค่ไหน

ในส่วนของประเทศไทย ตอนนี้ยังไม่มีรายงานพบการระบาดของเชื้อไวรัส HMPV ในประเทศ

อย่างไรก็ตาม ช่วงเช้าวันนี้ (6 ม.ค.) ศาสตราจารย์ นายแพทย์ ยง ภู่วรวรรณ ราชบัณฑิต สำนักวิทยาศาสตร์ ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  โพสต์เฟซบุ๊ก ให้ข้อมูลเกี่ยวกับไวรัส HMPV ระบุว่า

“HMPV ไม่ใช่ไวรัสใหม่ ไวรัสนี้มีมานานมากแล้ว แต่เพิ่งจะมาพบในปี  ค.ศ. 2000 โดยทีมนักไวรัสวิทยา ที่ Erasmus University เนเธอร์แลนด์ แยกไวรัสนี้ได้จากเด็กเล็ก 2 ราย ที่ป่วยเป็นปอดอักเสบรุนแรง และตรวจไม่พบไวรัสที่เคยรู้จักกันมาก่อน จึงใช้วิธีการทางชีวโมเลกุล ตรวจชิ้นส่วน RNA  โดยวิธีการสุ่ม เมื่อเปรียบเทียบพันธุกรรม คล้ายคลึงกับ Avian pneumovirus ในนก แต่เมื่อมาทดสอบกับสัตว์ทดลอง ใช้ไก่งวงแทนนก และลิง พบว่าไก่งวงไม่เป็นโรค แต่ลิงมีน้ำมูกไหล เป็นหวัด จึงรู้ว่าไวรัสตัวนี้ไม่ได้ข้ามมาจากนก

ต่อมาได้มีการเอาน้ำเหลืองที่เก็บไว้มานานกว่า 50 ปี มาตรวจก็พบว่ามีปฏิกิริยาภูมิต้านทานต่อไวรัสตัวนี้แล้วโดยเฉพาะในผู้ใหญ่ แสดงว่าไวรัสนี้มีมานานมากกว่า 50 ปี

เมื่อแยกพันธุกรรมทั้งตัว ก็สามารถที่จะพัฒนาวิธีการตรวจ และองค์ความรู้เพิ่มมากขึ้น

ทางศูนย์ไวรัสของเราที่จุฬา ได้ทำการตรวจมาตั้งแต่ปี 2001 และเผยแพร่ในวารสาร Scand J Infect Dis. 2003;35(10):754-6. doi: 10.1080/00365540310000094. Human metapneumovirus infection in Thai children  และหลังจากนั้นก็มีการเผยแพร่ในวารสารเป็น ภาษาอังกฤษ ในนานาชาติเรื่อยมา อีก 3 รายงาน

พบไวรัสนี้ในผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจ ในเด็ก ประมาณร้อยละ 4  และต่อมาก็ได้มีการตรวจอย่างต่อเนื่องมาตลอดจนถึงปัจจุบัน พบไวรัสนี้ประมาณร้อยละ 4-8  เป็นไปตามฤดูกาลกับโรคทางเดินหายใจอื่น จะพบมากในฤดูฝน และช่วงฤดูหนาวอีกเล็กน้อย

อาการของไวรัสนี้ไม่แตกต่างกับไวรัสตัวอื่น ทำให้เกิดโรคทางเดินหายใจพบได้ ตั้งแต่ ไม่มีอาการ อาการน้อย จนถึงอาการมากลงปอด พบได้ทุกอายุ แต่พบได้มากในเด็ก และก่อนหน้านี้ไม่มีวิธีการตรวจ นอกจากใช้ทางชีวโมเลกุล ปัจจุบันการตรวจง่ายมาก ใช้วิธีการเช่นเดียวกับ ATK ของโควิด จึงได้มีการพูดถึงกันมากขึ้น

การดูแลรักษาและการป้องกัน ทำได้เช่นเดียวกันกับโรคทางเดินหายใจอื่นๆ ดูแลเรื่องสุขลักษณะ ให้ร่างกายแข็งแรง ล้างมือ ใครมีอาการทางเดินหายใจ ไม่ควรไปโรงเรียน หน้ากากอนามัยให้ใส่ในผู้ที่มีโรคทางเดินหายใจทุกคน เพื่อป้องกันการแพร่กระจายไปสู่คนอื่น”