ครั้งแรกในไทย มทส.ปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์ให้ปลาสวายออกลูกเป็นปลาบึกได้สำเร็จ

นักวิจัยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (มทส.) ร่วมกับทีมนักวิจัยประเทศญี่ปุ่น พัฒนาเทคนิคการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์ในปลาสวายเป็นผลสำเร็จ สามารถสร้างพ่อ-แม่พันธุ์ปลาสวายเผือกให้สามารถอุ้มบุญลูกปลาบึกได้ เตรียมต่อยอดงานวิจัยเพื่ออนุรักษ์พันธุ์ปลาหายากและใกล้สูญพันธุ์

รศ.ดร.สุรินทร บุญอนันธนสาร หัวหน้าสาขาวิชาเทคโนโลยีและนวัตกรรมทางสัตว์ สำนักวิชาเทคโนโลยีการเกษตร มทส. เปิดเผยถึงที่มาของงานวิจัยการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์ในปลา (Germ cell transplantation) หรือ ปลาสวายอุ้มบุญเป็นผลสำเร็จว่า สืบเนื่องจากการขยายตัวของอุตสาหกรรมและที่อยู่อาศัยทำให้สิ่งแวดล้อมทางน้ำในปัจจุบันมีความเสื่อมโทรม ภาวะแห้งแล้ง ทำให้ปลาในธรรมชาติลดลง ปลาหลายชนิดอยู่ในภาวะใกล้จะสูญพันธุ์ นักวิชาการได้พัฒนางานวิจัยด้านต่างๆ เพื่อรักษาสายพันธุ์ปลา ให้คงความหลากหลายของสายพันธุ์ปลา นอกจากนี้ในการเพาะเลี้ยงปลาหลายชนิดยังมีปัญหาด้านการเพาะพันธุ์ เช่น ปลาขนาดใหญ่ต้องมีบ่อขนาดใหญ่ ต้องใช้น้ำมากจึงจะสามารถเพาะพันธุ์ปลาได้

รศ.ดร.สุรินทร บุญอนันธนสาร หัวหน้าสาขาวิชาเทคโนโลยีและนวัตกรรมทางสัตว์ สำนักวิชาเทคโนโลยีการเกษตร มทส.

ทีมนักวิจัย มทส. จึงร่วมมือกับทีมนักวิจัยของมหาวิทยาลัย Tokyo University of Marine Science and Technology ในประเทศญี่ปุ่น กว่า 5 ปี พัฒนาเทคนิคการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์ในปลา โดยในขณะนี้สามารถที่จะสร้างพ่อ-แม่พันธุ์ปลาสวายที่สามารถอุ้มบุญลูกปลาบึกได้เป็นผลสำเร็จ เพื่อลดข้อจำกัดและระยะเวลาในการขยายพันธุ์ตามธรรมชาติหรือการผสมเทียมที่ต้องใช้พื้นที่ในการอนุบาลและเพาะเลี้ยงขนาดใหญ่ โดยใช้ปลาบึกเป็นปลาผู้ให้ (donor fish) และปลาสวายเป็นปลาผู้รับ (recipient fish) เนื่องจากปลาบึกเป็นปลาที่พบตามธรรมชาติในลุ่มแม่น้ำโขงและเป็นปลาขนาดใหญ่ที่มีข้อจำกัดในการใช้พื้นที่ในการเพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์ และตามธรรมชาติยังมีจำนวนลดลงอย่างต่อเนื่อง

ส่วนปลาสวายเป็นปลาที่มีสายวิวัฒนาการใกล้เคียงกับปลาบึก มีการเพาะเลี้ยงกันอย่างแพร่หลาย สามารถเพาะพันธุ์และอนุบาลปลาสวายได้ในบ่อเลี้ยงขนาดเล็ก โดยในขั้นตอนของงานวิจัยจะสกัดเอาเสต็มเซลล์ (stem cell) จากอวัยวะสืบพันธุ์ปลาบึก เพื่อมาปลูกถ่ายในลูกปลาสวายเผือกวัยอ่อนอายุ 4-5 วัน แล้วเลี้ยงปลาสวายเผือกที่ได้รับการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์จนเป็น พ่อ-แม่ พันธุ์ และนำมาเพาะขยายพันธุ์ตามธรรมชาติในบ่ออนุบาล

ทั้งนี้ในธรรมชาติปลาสวายเผือกจะให้ลูกปลาสวายเผือกที่ลำตัวมีสีขาวอมแดงทั้งหมด ซึ่งถ้าหากพ่อแม่พันธุ์ปลาสวายที่ได้รับการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์จากปลาบึก ให้ลูกปลาที่มีสีเทาดำ (สีลำตัวปกติของปลาบึก) ร่วมกับปลาสีขาวอมแดงซึ่งเป็นปลาสวายเผือก ในครอกเดียวกันจะทำให้สามารถสังเกตได้ชัดเจนว่า ปลาสวายเผือกได้อุ้มบุญปลาบึกเป็นผลสำเร็จ โดยเรียกปลาสวายเผือกที่ได้รับการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์และสามารถผลิตลูกปลาบึกได้ว่า พ่อแม่ปลาอุ้มบุญ (Surrogate broodstock) โดยในการทดลองทีมวิจัยสามารถที่จะผลิตปลาอุ้มบุญที่สามารถที่ผลิตลูกปลาบึกได้จำนวนหนึ่ง ทั้งนี้ ทีมวิจัยกำลังพัฒนาให้พ่อแม่ปลาอุ้มบุญสามารถอุ้มบุญลูกปลาบึกได้ 100% ในอนาคต และเตรียมต่อยอดงานวิจัยเพื่อการพัฒนาและอนุรักษ์พันธุ์ปลาหายากและใกล้สูญพันธุ์ต่อไป” รศ. ดร.สุรินทร กล่าวในที่สุด

เกษตรกรและผู้สนใจสามารถที่จะเข้าชมนิทรรศการการปลูกถ่ายเซลล์สืบพันธุ์ในปลาหรือปลาสวายอุ้มบุญได้ในงานเกษตรแห่งชาติ ประจำปี 2563 ระหว่างวันที่ 10 -19 มกราคม 2563 ณ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี จังหวัดนครราชสีมา