หวั่นพิษโควิด-19 ทำเด็กยากจนหลุดจากระบบการศึกษาเพิ่มขึ้น

หลังสถานการณ์ระบาดของไวรัส โควิด-19 ตั้งแต่ช่วงต้นปี มาจนถึงขณะนี้ หลากหลายอาชีพ ธุรกิจ ต่างได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจกันถ้วนหน้า และยังไม่มีใครให้คำตอบได้ว่าจะกลับเข้าสู่สภาวะปกติตอนไหน

มูลนิธิเด็กสร้างสรรค์ จึงร่วมกับ กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา หาแนวทางช่วยเหลือเด็กกลุ่มเสี่ยง ที่อาศัยในครอบครัวที่มีรายได้น้อย เพราะหวั่นหลุดนอกระบบเพิ่ม

นางสาวทองพูล บัวศรี หรือ ครูจิ๋ว มูลนิธิสร้างสรรค์เด็ก เปิดเผยว่า ในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมาหลังรัฐบาลขอความร่วมมือประชาชนให้อยู่บ้าน เพื่อหยุดการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ทำให้พ่อแม่และเด็กกลุ่มที่เคยออกไปทำงานขายของหรือหาเลี้ยงชีพบนถนนขาดรายได้ มูลนิธิสร้างสรรค์เด็กได้ลงพื้นที่เยี่ยมเด็ก ๆ และครอบครัวเพื่อหาทางช่วยเหลือเป็นรายกรณี

โดยในระยะต้น จะเน้นการช่วยเหลือประเด็นเร่งด่วนก่อน ซึ่งพบว่า ปัญหาสำคัญคือ การขาดแคลนอาหารและความรู้ในการป้องกันตัวเองจากโรคระบาด มูลนิธิจึงร่วมกับกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา นำถุงยังชีพ ที่ประกอบด้วย ข้าวสารอาหารแห้งเข้าไปมอบให้กลุ่มเด็กนอกระบบ เด็กบนท้องถนน กลุ่มแม่และเด็กเร่ร่อน  พร้อมให้ความรู้เรื่องการป้องกันตัวเองจากโรคโควิด-19 เริ่มจากการลงพื้นที่ชุมชนโค้งรถไฟยมราช ชุมชนเปรมฤทัย สำโรงเหนือ สมุทรปราการ ชุมชนใต้ทางด่วนสุขุมวิท 1 ชุมชนถนนเพชรบุรีตัดใหม่ โดยคำนวณว่าต่อครอบครัวเด็ก ๆ จะกินข้าวประมาณเท่าไหร่อย่างน้อยเบื้องต้นจะอยู่ได้ประมาณ 1 อาทิตย์ เวลานี้เรื่องอาหารและความรู้ในการดูแลป้องกันตนเองคือสิ่งแรก ๆ ที่พวกเขาต้องได้รับ

นายสุภกร บัวสาย ผู้จัดการกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา เปิดเผยว่า ล่าสุดคณะกรรมการบริหาร กสศ. ได้เห็นชอบการ ปรับปรุงแผนปฏิบัติการประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2563 ให้สามารถดำเนินภารกิจช่วยเหลือกลุ่มเป้าหมายใน สถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19 แล้ว โดยจะเร่งเบิกจ่ายเงินอุดหนุนช่วยเหลือนักเรียนยากจนพิเศษจำนวน 711,536 คน ครอบคลุมสถานศึกษาจำนวน 27,805 แห่งทั่วประเทศ ตั้งแต่เปิดเทอม 1/2563

นอกจากนี้ยังอนุมัติปรับโครงการจัดการศึกษาเชิงพื้นที่เพื่อความเสมอภาคทางการศึกษาให้สามารถเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้รวดเร็วและกว้างขวางขึ้น โดยจะช่วยเหลือกลุ่มเป้าหมายเด็กเยาวชนนอกระบบการศึกษาจำนวนกว่า 20,000 คน ให้ได้รับการฝึกอาชีพหรือเตรียมส่งกลับเข้าสู่ระบบการศึกษาที่เหมาะสม รวมทั้งเด็กปฐมวัยในครอบครัวยากจนให้เข้ารับบริการในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก สังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น อีกกว่า 40,000 คน

เด็กเหล่านี้เป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงทั้งในด้านสุขภาพและความเสี่ยงทางเศรษฐกิจ ครอบครัวของเด็กและเยาวชนส่วนใหญ่มีอาชีพรับจ้างรายวัน คาดการณ์ว่าหากสถานการณ์โรคโควิด-19 รุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่อง  เกิดการสูญเสียรายได้เป็นเวลานานจะมีแนวโน้มออกจากระบบการศึกษาเพิ่มมากขึ้นในช่วงเปิดเทอมที่จะถึงนี้ และในปีการศึกษา 2563 กสศ.ได้ขยายความช่วยเหลือการจัดสรรเงินอุดหนุนแบบมีเงื่อนไขตั้งแต่ระดับชั้นอนุบาล-มัธยมศึกษาตอนต้นทั่วประเทศในสังกัด สพฐ. อปท. และ ตชด. โดยเฉพาะนักเรียนเข้าใหม่ ป.1 ม.1 และกลุ่มใหม่ในแต่ละระดับชั้น ที่ครอบครัวได้รับผลกระทบจากสถานการณ์ระบาดของโรคโควิด-19 เพื่อไม่ให้มีเด็กและเยาวชนคนใดตกหล่น

คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ รjวมศึกษาประมาณการค่าใช้จ่ายด้านการศึกษาเฉลี่ยต่อนักเรียนของครัวเรือนยากจนในสถานศึกษารัฐ กับ กสศ. พบว่า ในเดือนแรกของการเปิดภาคเรียน จำแนกตามระดับการศึกษาและรายการใช้จ่าย พ.ศ. 2560 พบว่า ครัวเรือนที่ยากจนที่สุด 10% แรกของประเทศไทยมีค่าใช้จ่ายด้านการศึกษาที่นอกเหนือจากค่าธรรมเนียมการศึกษาที่รัฐออกให้ ค่อนข้างสูงโดยระดับประถมศึกษามีค่าใช้จ่าย 1,796 บาทต่อคน ระดับมัธยมต้น 3,001 บาทต่อคน ระดับมัธยมปลาย 3,738 บาทต่อคน  ระดับอาชีวะ 4,829 บาทต่อคน   ซึ่งหากคิดเทียบเฉลี่ยต่อรายได้ของครัวเรือนกลุ่มนี้พบว่าครัวเรือนยากจนในชั้นรายได้ที่ 1 มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 2,020 บาทต่อเดือน เท่านั้น ซึ่ง

ตัวเลขนี้สะท้อนว่า ครัวเรือนยากจนต้องรับภาระค่าใช้จ่ายในช่วงเปิดเทอมเกือบทั้งหมดของรายได้เฉลี่ยต่อเดือนที่ได้รับ ในขณะที่ครัวเรือนที่มีบุตรหลานอยู่ในระดับชั้นมัธยมศึกษาสายสามัญและอาชีวศึกษา ต้องแบกรับภาระค่าใช้จ่ายของเดือนแรกของการเปิดภาคเรียนมากกว่ารายได้เฉลี่ยต่อเดือนที่ได้รับ เมื่อสถานการณ์การระบาดที่มีแนวโน้มรุนแรง ทำให้ครอบครัวของเด็กกลุ่มนี้ขาดรายได้อย่างต่อเนื่อง อาจทำให้ตัวเลขเด็กหลุดนอกระบบเพิ่มขึ้นในช่วงอีก 2-3 เดือนข้างหน้านี้

ศ.ดร.สมพงษ์ จิตระดับ ที่ปรึกษากองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา กล่าวว่า กรุงเทพมหานครมีชุมชนอยู่ราว 2,070 ชุมชน มีเด็กนอกระบบรวมถึงเด็กที่ทำงานบนท้องถนนกระจายอยู่ชุมชนละ 50-80 คน รวมประมาณ 6,000-10,000 คน กลุ่มนี้เป็นคนหาเช้ากินค่ำที่ฝังตัวอยู่ในเมืองใหญ่อย่างถาวร และเมื่อเกิดสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรค โควิด-19 ต้องแออัดอยู่ในชุมชน  ในบ้านเล็กแคบกับสมาชิกครอบครัวที่หนาแน่น  ที่สำคัญยังขาดความรู้ในการป้องกันตนเองที่เหมาะสม ขาดแคลนสิ่งจำเป็นสำหรับสุขอนามัยในชีวิตประจำวัน เช่น อาหารสะอาด  เจลล้างมือ หรือหน้ากากอนามัย  รวมถึงการเข้าไม่ถึงข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน์จากรัฐ ทำให้ประชากรในกลุ่ม 20% ล่างสุด ตกหล่นจากสวัสดิการ การช่วยเหลือของรัฐ  โดยร่วมมือกับ เครือข่ายภาคประชาสังคม มูลนิธิต่าง ๆ เพื่อหาทางเข้าให้ถึง และเร่งดำเนินการใน 2 ส่วนคือ 1.มาตรการระยะสั้น สำรวจแนวโน้มของผลกระทบเพื่อช่วยเหลือเร่งด่วน จัดหาสิ่งจำเป็นในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะข้าวสารอาหารแห้ง นำไปมอบเพื่อประทังความขาดแคลนในชุมชนต่าง ๆ ให้ได้อย่างน้อยเป็นระยะเวลา 2 สัปดาห์ – 1 เดือน  2. มาตรการระยะฟื้นฟู เพื่อเตรียมการรองรับการเปิดเทอม ที่เด็กกลุ่มนี้จะต้องมีค่าใช้จ่ายที่นอกเหนือจากค่าเทอม ราว 3,000-5,000 บาทต่อคน ซึ่งจะมีเด็กที่พ่อแม่ผู้ปกครองได้รับผลกระทบเพิ่มขึ้นในปีการศึกษาหน้านี้ และอาจมีความเสี่ยงไม่ได้กลับมาเรียนหนังสือ