Gig Economy เมื่อโลกหมุนด้วยพลังฟรีแลนซ์

ถ้าจะคิดถึงรูปแบบงานที่ยืดหยุ่น มีอิสระ เลือกเวลาเองได้ ‘ฟรีแลนซ์’ น่าจะเป็นหนึ่งในตัวเลือกแรกที่หลายคนนึกถึง

ในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา สถานการณ์โลกและโควิด-19 ทำให้เทรนด์การทำงานเปลี่ยนแปลงไป จนทำให้หลายๆ คนหันหนีจากงานประจำ และหันมาทำอิสระมากขึ้น จนทำให้เกิดระบบเศรษฐกิจแบบใหม่ที่เรียกว่า ‘Gig Economy’

[รู้จักเศรษฐกิจแบบ ‘กิ๊ก’]

Gig Economy คือระบบเศรษฐกิจที่เป็นผลมาจากการเพิ่มมากขึ้นของ ‘ผู้ประกอบอาชีพอิสระ’ ไม่มีสังกัด รับงานเป็นชิ้นๆ ไม่ว่าจะเป็นฟรีแลนซ์เฉพาะทาง ครูพิเศษ คนพาหมาไปเดินเล่น พนักงานรับส่งอาหาร ไปจนถึงพนักงานสัญญาจ้างชั่วคราว

เล่าย้อนไปก่อนว่า การทำงานอิสระเริ่มเป็นที่รู้จักครั้งแรกในช่วงปี 2000 ที่เกิดวิกฤตเศรษฐกิจทั่วโลก บริษัทต่างๆ ต้องหาทางเอาตัวรอดด้วยการลดต้นทุนบางส่วน เช่น พนักงานประจำ และหันมาแก้ปัญหาเฉพาะหน้าด้วยงานจ้างคนมาทำงานแบบออนดีมานด์แทน

การเกิดภาวะเศรษฐกิจซบเซาเมื่อ 20 ปีก่อน อาชีพฟรีแลนซ์ถือกำเนิดขึ้นมา ประกอบกับภาวะเศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดโควิด-19 มา 2 ปีเต็มๆ ทำให้วิถีการทำงานเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อระบบโครงสร้างทางสังคม และทัศนคติของคนรุ่นใหม่เริ่มอยากหันมาพึ่งพาตัวเองมากขึ้น ทำให้มีการคาดการณ์ว่า Gig Economy น่าจะกลายมาเป็นระบบเศรษฐกิจหลักในอนาคต

[ปัจจัยที่ทำให้ Gig Economy ได้รับความนิยม]

สิ่งที่ทำให้กระแส Gig Economy มาบูมช่วงหลังไม่ใช่แค่เพราะโควิด-19 แต่เป็นเพราะโครงสร้างสังคมยุคใหม่ส่งเสริมให้เกิด Gig Worker โดยเฉพาะความแพร่หลายของเทคโนโลยี และลักษณะการทำงานที่ตอบโจทย์คนยุคใหม่

-เทคโนโลยี

เมื่อก่อน หากเราจะติดต่อใครมาทำงาน จะเริ่มต้นที่การนัดเจอเพื่อหาข้อสรุปร่วมกัน แต่ในยุคของ Gig Economy ทุกอย่างจะถูก ‘ระบบ’ มาย่นกระบวนการให้สั้นลง จากการปรากฏตัวของ Digital Platform ซึ่งเป็นตัวกลางระหว่างนายจ้างและผู้บริโภค เช่น Line,Grab, Uber, Airbnb และ Joox

แพลตฟอร์มที่ตอบโจทย์บริการเหล่านี้กลายมาเป็นสิ่งที่เชื่อมต่อระหว่าง ‘นายจ้าง’ กับ ‘ลูกจ้าง’ โดยตรง ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ก็มีช่องว่างมากขึ้น การสื่อสารแบบตัวต่อตัวจึงแทบไม่ใช่สิ่งจำเป็นอีกต่อไป ทั้งนายจ้างและลูกจ้างมีความเห็นตรงกันว่า การเจอหน้า การเข้าออฟฟิศไม่ใช่สิ่งจำเป็นอีกต่อไป ในเมื่อไม่ว่าอยู่ที่ไหนก็สามารถทำงานได้ไม่ต่างกัน

-ความยืดหยุ่นของงาน

ในยุคที่คนหันมาพึ่งพาตัวเองมากขึ้น และเริ่มปลีกตัวจากการรวมกลุ่มโดยไม่จำเป็น อาชีพฟรีแลนซ์จึงกลายมาเป็นหนึ่งในตัวเลือกที่น่าสนใจของคนยุคใหม่ เพราะงานรูปแบบนี้ไม่ใช่แค่มีอิสระในเรื่องของเวลาเข้า-ออกงาน แต่แรงงานในกลุ่มต่างๆ ยังสามารถเลือกรับงานที่เหมาะกับเงื่อนไขในชีวิตตัวเองได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอายุ ความเชี่ยวชาญ และสถานที่ทำงาน

โดยเฉพาะช่วงที่เกิดโรคระบาด พนักงานออฟฟิศมากกว่าครึ่งเผชิญหน้ากับการทำงานในรูปแบบ Remote Working ทำให้พวกเขาตระหนักได้ว่า ไม่จำเป็นต้องไปเจอหัวหน้าทุกวันก็ทำงานได้ (และสำหรับบางคนมองว่ามันเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานมากกว่าเสียอีก เมื่อไม่ต้องมากังวลเรื่องการตอกบัตร หรือโดนสอดส่องการทำงาน)

[การขยายตัวของ Gig Economy]

Gig Economy มีการขยายตัวอย่างมากในช่วง 5 ปีนี้ และมีแนวโน้มจะขยายตัวมากขึ้นอีกหลังยุคโควิด-19

จากการวิเคราะห์ข้อมูลของ Mastercard พบว่า Gig Economy ทั่วโลกจะเติบโตจากราวๆ 204,000 ล้านดอลลาร์ในปี 2018 เพิ่มขึ้นเป็น 455,000 ล้านดอลลาร์ในปี 2023 โดยมีอัตราการเติบโตต่อปีแบบทบต้น (CAGR) 17.4%

ขณะที่ปีนี้ Gig Economy ทั่วโลกมีมูลค่าราว 350,000 ล้านดอลลาร์ ซึ่งมูลค่าส่วนใหญ่จะมาจากธุรกิจประเภทขนส่ง เช่น Uber และแพลตฟอร์มแชร์ทรัพย์สินอย่าง Airbnb

ที่น่าสนใจคือการขยายตัวของ Gig Economy อาจทำให้วัฒนธรรมการทำงานเปลี่ยนไปหลังจากนี้ ต่อไปเราอาจได้เห็นการเพิ่มมากขึ้นของสัดส่วนฟรีแลนซ์ในองค์กรต่างๆ เพราะระหว่างที่ลูกจ้างตระหนักถึงความสำคัญของความยืดหยุ่นทางด้านเวลา

โควิด-19 เองก็ทำให้นายจ้างบางส่วนต้องรัดเข็มขัดกระเป๋าเงินของตัวเอง งานประจำที่ไม่ให้ผลงานสมดุลกับค่าตอบแทนก็อาจถูกย้ายไปให้ฟรีแลนซ์ทำแทน โดยเฉพาะงานลักษณะที่มีเดดไลน์ชัดเจน หรือบางฤดูกาลที่งานจะเยอะเป็นพิเศษ การจ้างในระยะยาวอาจไม่ตอบโจทย์มากนัก

หรือแม้แต่จากการสำรวจของ CPA Australia ในปี 2019 ซึ่งเป็นช่วงที่ยังไม่มีโควิด-19 ก็ยังพบว่า ยิ่งบริษัทอายุการทำงานน้อยเท่าไหร่ ยิ่งมีเกณฑ์ที่จะพึ่งพา Gig Worker มากขึ้นใน 5 ปีข้างหน้า โดย 48% ของบริษัทที่มีอายุน้อยกว่า 8 ปี มีแนวโน้มจะลดการพึ่งพาพนักงานประจำมากกว่าบริษัทที่มีอายุการทำงานมาก

Gig Worker กำลังจะเป็นแรงงานสำคัญและกลายเป็นพลังขับเคลื่อนเศรษฐกิจแห่งอนาคต เศรษฐกิจแบบนี้ช่วยเปิดช่องให้ผู้คนทั่วโลกสามารถมองหาโอกาสทำงานใหม่ๆ ทำลายกำแพงงานแบบเดิมๆ ที่อาจมีเรื่องของระยะทาง เพื่อนร่วมงาน เงินทุนมาเป็นอุปสรรค

อ้างอิงจาก
https://www.weforum.org/…/05/what-gig-economy-workers/
https://newsroom.mastercard.com/…/Gig-Economy-White…
https://www.bangkokbanksme.com/…/gig-economy-attitude…
https://www.cpaaustralia.com.au/…/cpaaom3936_297x210_my…
https://www.forbes.com/…/how-covid-19-has…/…

ฟัง Podcast เต็มๆ ได้ที่