สังคมไทยเติบโตขึ้น หยุดใช้ AI เร้าอารมณ์โศกนาฏกรรม ผลเสียในความหวังดี

สิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้นคู่ขนานกับโศกนาฏกรรมไฟไหม้รถบัสนักเรียน คือการต่อต้านภาพ AI ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อเร้าอารมณ์ความสูญเสียในโลกออนไลน์

นี่คือปรากฏการณ์ที่นักวิชาการด้านจิตวิทยามองว่า เป็นการเติบโตของสังคมไทย ที่เรียนรู้จากความเจ็บปวดที่ผ่านมา พร้อมชี้ว่า การสร้างภาพที่แม้จะดูสวยงาม และอาจเกิดจากความปรารถนาดี อาจส่งผลกระทบทางจิตใจต่อผู้สูญเสียโดยไม่รู้ตัว

[ผู้สูญเสียยังไม่พร้อมจินตนาการภาพเชิงบวกแบบนั้น]

ผศ.ดร.ทิพย์นภา หวนสุริยา อาจารย์ประจำคณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้ความเห็นกับสำนักข่าวทูเดย์ มองว่า เข้าใจความรู้สึกของผู้คนที่สะเทือนใจและอยากจะแสดงออก หรืออยากปลอบประโลม แต่การสร้างภาพประกอบขึ้นมา เช่นภาพเด็กยิ้ม หรือขึ้นสวรรค์ อาจส่งผลเสียต่อครอบครัวผู้สูญเสีย

อ.เพ็ญนภาอธิบายว่า ในช่วงแรก ไม่มีทางที่อารมณ์ของครอบครัวที่สูญเสียจะเป็นบวก แต่จะเต็มไปด้วยความเจ็บปวด หรือความโกรธ ขัดแย้งกับภาพที่ต้องการสื่อสารในเชิงบวก

“ภาพที่นำเสนอในทางบวก อาจทำให้เขารู้สึกว่า เรื่องนี้เป็นเรื่องเล็กหรือเรื่องเบาไปหรือเปล่า เขายังมีความรู้สึกไม่พร้อมที่จะจินตนาการว่าลูกไปแล้ว”

อ.เพ็ญนภาตั้งข้อสังเกตว่า ทุกวันนี้มีเทคโนโลยีใหม่เข้ามาเรื่อยๆ ซึ่งจากกรณีนี้ก็จะเห็นได้ว่า ถ้าเป็นสมัยก่อนคงจะไม่มีภาพแบบนี้เกิดขึ้น แต่ในปัจจุบันมีเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ที่มีส่วนช่วยสร้างภาพออกมาได้ง่าย ซึ่งจะเป็นเครื่องมือใหม่ที่คนนำมาใช้ได้

แต่การใช้งานเทคโนโลยีใหม่ๆ ก็อาจต้องมาพร้อมกับวิจารณญาณและการพิจารณาอย่างรอบคอบด้วย อ.เพ็ญนภายกตัวอย่างว่า ในกรณีนี้คนที่ทำงานด้านกราฟฟิกเป็นฝ่ายออกมาเตือนเองว่า บางอย่างก็ไม่จำเป็นต้องใช้ภาพประกอบก็ได้

“เหตุการณ์นี้ก็น่าจะได้เรียนรู้เหมือนกันว่า เรามีเครื่องมือใหม่ที่มันช่วยทำให้เราสื่อสารได้มากขึ้น แต่ในบางกรณีมันอาจไม่จำเป็น เราต้อง sensitive กับความรู้สึกของผู้ประสบภัย-ผู้ประสบเหตุให้มากขึ้น แม้เราจะมีความประสงค์ดีก็ตาม”

[สังคมไทยเติบโตขึ้น]

ในฐานะนักวิชาการด้านจิตวิทยา อ.เพ็ญนภา มองสิ่งที่เกิดขึ้นในโลกออนไลน์ของไทย โดยเฉพาะการต่อต้านภาพใช้ภาพ AI ในกรณีนี้อย่างจริงจังว่า นี่สะท้อนถึงการเติบโตมากขึ้นในการใช้โซเชียลมีเดียของคนไทย

โดยถ้าย้อนเรื่องนี้กลับไปก็อาจมีพัฒนาการมาตั้งแต่การทำหน้าที่ของสื่อมวลชนที่เลือกใช้คำพาดหัวข่าวที่ระมัดระวัง และไม่กระทบกระเทือนจิตใจ

ขณะเดียวกันคนที่ใช้โซเชียลมีเดียก็น่าจะได้เห็นคำเตือนจากภาคส่วนต่างๆ เช่น กรมสุขภาพจิต ว่าอะไรควรทำหรือไม่ควรทำ ซึ่งก็ถือเป็นการเติบโตไปด้วยกัน และน่าจะค่อยๆ ตื่นตัวในการอยู่ในโลกออนไลน์มากขึ้น

หลังเกิดเหตุโศกนาฏกรรมไฟไหม้รถบัสนักเรียนไม่นาน กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข โพสต์เฟซบุ๊กขอความร่วมมือ เขียนข้อความไว้อาลัยอย่างเหมาะสม โดยหลีกเลี่ยงการวาดภาพประกอบขึ้นมาใหม่ หรือสร้างภาพจาก AI ที่จะเร้าอารมณ์ของผู้ที่กำลังโศกเศร้า

ท้ายที่สุด อ.เพ็ญนภาแนะนำว่า ผู้ที่ติดตามข่าวหรือผู้ใช้โซเชียลมีเดีย อย่าลืมดูแลจิตใจตัวเอง ถ้าเริ่มรู้สึกไม่ไหว ให้หยุดติดตามและไปทำอย่างอื่นก่อน