Parasite: ทุกข์ทนกดทับในห้วงลึก สภาพจิตใจผู้สูงวัยใน “เกาหลีใต้”

บางส่วนของบทความเปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของภาพยนตร์ หลีกเลี่ยงก่อนเข้าชม

Parasite หรือ “ชนชั้นปรสิต” ภาพยนตร์เกาหลีใต้ที่สะท้อนถึงความแตกต่างทางฐานะในสังคม หนังได้รับรางวัลปาล์มทองคำ จากเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ และเป็นที่ยอมรับของวงการหนังทั่วโลก

บง จุนโฮ ผู้กำกับภาพยนตร์ Parasite กับรางวัลปาล์ม

เกาหลีใต้ประเทศที่ GDP สูงติด 15 อันดับแรกของโลก และขึ้นชื่อว่าเป็นประเทศที่สร้าง “ปาฏิหาริย์” ทางเศรษฐกิจ ในช่วง 50 ปีที่ผ่านมา แต่ภาพยนตร์ที่สะท้อนสภาพสังคมได้ดีที่สุด กลับไม่ใช่ความสุขสบาย หรือภาพการดื่มด่ำความสำเร็จทางเศรษฐกิจ แต่เป็นความทุกข์ทน ความแตกต่างทางฐานะ ความห่างไกลลิบลับของชนชั้นจนกับรวย

เกาหลีใต้ ฆ่าตัวตายวันละ 50 คน – ผู้สูงอายุเป็นส่วนมาก

สะพานมาโป (Mapo Bridge) ในกรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้ มีคนมากระโดดจมสู่ก้นแม่น้ำฮันแล้วหลักพันคน สารคดีของ Al Jazeera เปิดเผยว่า สถิติในปี 2015 คนเกาหลีใต้ฆ่าตัวตายวันละ 50 คน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ

สาเหตุหนึ่งที่เกาหลีใต้แตกต่างจากประเทศไทยอย่างชัดเจน คือความผูกพันกันของครอบครัว การแข่งขันทางเศรษฐกิจและการเปลี่ยนแแปลงของวัฒนธรรม ทำให้ผู้สูงวัยเกาหลีส่วนใหญ่ ใช้ชีวิตแบบอยู่ตัวคนเดียว ตัดขาดจากครอบครัว

ในกรุงโซลเราจะได้เห็นผู้สูงอายุถูกทอดทิ้งจากลูกหลานจำนวนมาก จนคุณปู่คุณย่าที่ขาดการดูแลโดยลูกหลานเหล่านี้ ต้องพึ่งพาอาหารจากอาสาสมัครหรือการบริจาค

“แต่ก่อนครอบครัวจะอยู่ในบ้านเดียวกัน สามรุ่น หนึ่งหลัง พึ่งพาอาศัยช่วยเหลือกัน” ชอย ซอง วอน อาสาสมัครทำอาหารแจกให้กับผู้สูงอายุวันละอย่างน้อย 100 กล่อง เล่าให้ฟังกับผู้สื่อข่าว

เจเนเรชั่นที่สร้างชาติ

เกาหลีใต้พัฒนาเศรษฐกิจมาอย่างก้าวกระโดดในช่วง 50 ปีที่ผ่านมา ซึ่งมาจากน้ำพักน้ำแรงในการทำงานของคนที่สูงวัยในตอนนี้ แต่หลายคนกลับถูกทอดทิ้ง ไม่มีการเหลียวแลจากญาติ และรัฐบาล

“ผมไม่มีความสุขเลย ไม่มีแม้แต่น้อย ทุกอย่างมันยากไปหมด ขนาดทานข้าวยังยากเลย” คุณลุงวอนโฮ อายุ 74 ปี ซึ่งป่วยด้วยโรคพาร์กินสัน หลังจากทำงานหนักมาหลายสิบปีในไซท์ก่อสร้าง ในขณะที่ ซุนยา คุณป้าวัย 70 ปี บอกว่าเธอขอโทษไปที่เวรกรรม ที่ทำให้ปลายทางชีวิตต้องเป็นทุกข์ ไม่ได้อยู่อย่างสุขสบายอย่างหลายๆ คน

ลี จองอุน กับบทแม่บ้าน หนึ่งในบทผู้สูงอายุในหนัง

รัฐบาล แก้ปัญหาได้เพียงแค่ป้องกันการฆ่าตัวตาย

เกาหลีใต้มี GDP รวมสูงกว่าประเทศที่มีความสุขในโลกอย่าง ฟินแลนด์ หรือ นอร์เวย์ และมี GDP ต่อประชากรมากกว่าประเทศอย่างสเปนเสียอีก แต่จุดที่ทำให้เกาหลีใต้แตกต่างจากประเทศตะวันตกเหล่านั้น คือเรื่องของรัฐสวัสดิการ และชั่วโมงการทำงาน

เกาหลีใต้มีรัฐสวัสดิการที่น้อยกว่าประเทศในแถบตะวันตก แถมเพิ่งมาเริ่มมาให้ความสำคัญเมื่อไม่นานนี้ และเมื่อเปรียบเทียบชั่วโมงการทำงานแล้ว คนเกาหลีทำงานหนักกว่าคนฝรั่งเศสและสเปนเป็นสองเท่า ปัจจัยเหล่านี้ทำให้เมื่อถึงเวลาสูงวัย คนเกาหลีทุกข์ทรมาน หลายคนมีปัญหาทางจิต

วิธีแก้ปัญหาคนฆ่าตัวตายที่รัฐบาลทำตอนนี้เช่น

1. ส่งตำรวจคอยตรวจตรา ตระเวนบริเวณจุดที่เกิดการฆ่าตัวตายบ่อยๆ
2. ติดกล้องวงจรปิดรอบๆ สะพานมาโป
3. มีข้อความ คำคม ให้กำลังใจ หวังให้คนฉุกคิดได้ก่อนตัดสินใจฆ่าตัวตาย
4. ตั้งด่าน ส่งเรือ เข้าช่วยเหลือทันทีที่มีกระโดดจากสะพาน

ซึ่งมาตรการเหล่านี้ แม้จะสะท้อนให้เห็นว่ารัฐบาลเห็นถึงปัญหา แต่ต้องถือว่าเป็นการแก้ปัญหาที่ปลายทางมากกว่าต้นตอของปัญหา คือเรื่องการไร้คนดูแล เศรษฐกิจ และปากท้อง

ยังเฝ้ารอแสงอรุณที่สดใส

เกาหลีใต้ยังคงเป็นประเทศที่ทรงพลังทางเศรษฐกิจ แต่ด้วยเบื้องหลังที่กดดัน ผ่านการแข่งขันตั้งแต่ในโรงเรียน สังคมเกาหลีให้ความสำคัญเรื่องของ “การศึกษา” และ “การทำงานหนัก” สูงมาก ซึ่งแม้มันจะช่วยนำพาประเทศมาถึงจุดที่ไม่มีใครคาดคิดว่าจะมาได้ แต่ผลเสียของมันคือความเครียด ความหดหู่ ความกดดันจากการแข่งขันในเหล่าเยาวชน

นักวิชาการเจมส์ รูนี่ย์ บอกว่าสาเหตุหลักมาจากเรื่อง “ความคาดหวัง” ด้วยความที่เกาหลีใต้เติบโตอย่างมากใน 50 ปีที่ผ่านมา ทำให้ความคุ้นชินกับความสำเร็จขนาดนี้ยังคงมีอยู่ และคนก็คาดหวังจะได้เห็นปาฏิหาริย์ทางเศรษฐกิจจากรุ่นส่งต่ออีกรุ่น

ด้าน แอนดี้ สี อธิบายว่าปัจจัยของความสุขนั้นมีสองส่วน หนึ่งคือต้องมีปัจจัยสี่ที่ครบถ้วน และสองคือการถูกเปรียบเทียบ ซึ่งส่วนที่สองเป็นปัญหาใหญ่ของเกาหลีใต้ เพราะสังคมเกาหลียังคงเปรียบเทียบกันอยู่เสมอจนเคยชิน ทั้งในเรื่องที่พัก บ้านเรือน การแต่งตัว การศึกษา ตามที่สะท้อนในหนัง Parasite ในหลายๆ ฉาก