กบฏซีเรียโจมตี ‘อเลปโป’ ยึดเมืองสำเร็จในรอบ 8 ปี เรารู้อะไรบ้างตอนนี้ 

สงครามกลางเมืองในซีเรียกลับมาปะทุอีกครั้ง หลังกลุ่มกบฏต่อต้านรัฐบาลเปิดฉากโจมตีสายฟ้าแลบ จนสามารถยึดเมืองอเลปโป เมืองใหญ่สุดอันดับ 2 ของประเทศได้สำเร็จเป็นครั้งแรกในรอบหลายปี สถานการณ์มาถึงจุดนี้ได้อย่างไร ทูเดย์สรุปให้ในโพสต์เดียว 

เรื่องนี้มีจุดเริ่มต้นมาจากสงครามกลางเมืองในซีเรียที่ดำเนินมานานกว่า 13 ปี ตั้งแต่ประชาชนลุกฮือ ขับไล่ ประธานาธิบดี บาร์ชาร์ อัล-อัสซาด ผู้นำเผด็จการ ในปี 2011 จนสถานการณ์บานปลาย ฝ่ายรัฐบาลใช้ความรุนแรงเข้าปราบปราม 

ทำให้กลุ่มต่อต้านรัฐบาลกลุ่มต่างๆ เริ่มยกระดับเป็นกองกำลังติดอาวุธเพื่อต่อสู้กับรัฐบาล ความขัดแย้งปะทุรุนแรงขึ้นมาเรื่อยๆ โดยต่างฝ่ายต่างก็มีมหาอำนาจหนุนหลังอยู่ เช่น ฝ่ายรัฐบาลของ ประธานาธิบดี อัล-อัสซาด ได้รับการสนับสนุนจากอิหร่านและรัสเซีย 

ส่วนฝ่ายตรงข้ามรัฐบาลที่ก่อตัวขึ้นเป็นกลุ่มเล็กบ้างใหญ่บ้าง บางกลุ่มก็มีตุรกี ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐฯ หนุนหลัง โดยมีเป้าหมายร่วมกันคือต้องการโค่นล้มรัฐบาลของประธานาธิบดี อัล-อัสซาด 

ทั้งสองฝั่งต่อสู้ห้ำหั่นกันอย่างดุเดือด จนแทบจะเรียกได้ว่าเป็นสงครามตัวแทนระหว่างชาติมหาอำนาจ 2 ขั้ว คือ สหรัฐฯ กับพันธมิตร และอิหร่านกับรัสเซีย 

ซ้ำร้ายกว่านั้น ความวุ่นวายยังทวีความรุนแรงขึ้น เมื่อมีกลุ่มอิสลามหัวรุนแรงเข้ามาร่วมวง ยิ่งทำให้สถานการณ์แย่ลงไปกว่าเดิม สหรัฐฯ เริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้นเพื่อต่อสู้กับกลุ่มดังกล่าว เพราะกลัวว่าซีเรียจะกลายเป็นฐานที่มั่นถาวรของกลุ่มก่อการร้าย 

จนเหตุการณ์บานปลาย เป็นการปะทะกันระหว่างหลายฝักหลายฝ่าย มีการประเมินว่า ตั้งแต่ที่สงครามกลางเมืองในซีเรียเริ่มขึ้นมา จนถึงตอนนี้ มีผู้เสียชีวิตไปแล้วมากกว่า 300,000 คน และยังทำให้ประชาชนเกือบ 6,000,000 คนต้องอพยพหนีออกจากประเทศ 

โดยปัจจุบัน รัฐบาลของประธานาธิบดี อัล-อัสซาด ยังควบคุมพื้นที่ส่วนใหญ่ในซีเรียไว้ได้อยู่ ยกเว้นที่เมืองอิดลิบ ซึ่งเป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญทางเหนือที่อยู่ติดชายแดนตุรกี มีกลุ่มติดอาวุธที่มีชื่อว่า ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม (Hayat Tahrir al Sham) ยึดครองอยู่

จุดเริ่มต้นของความรุนแรงรอบใหม่ เกิดขึ้นเมื่อวันพุธที่ผ่านมา (27 พ.ย.) กลุ่มติดอาวุธที่นำโดย ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม ที่มีฐานที่มั่นอยู่ในเมืองอิดลิบ เริ่มทยอยโจมตีหมู่บ้านทางเหนือ และขับไล่กองกำลังของรัฐบาลซีเรียที่ดูแลพื้นที่อยู่ถอยร่นไป 

ก่อนที่จะค่อยๆ รุกคืบเข้าสู่เมืองอเลปโป จนสามารถเข้าไปทำลาย อนุสาวรีย์ของบาสเซล อัล อัสซาด พี่ชายของประธานาธิบดีบาร์ชาร์ อัล อัสซาด ได้ ขณะที่กองกำลังของรัฐบาลซีเรียใช้การโจมตีทางอากาศตอบโต้อย่างหนักหน่วง 

อย่างไรก็ตาม การต่อต้านของกองทัพซีเรียและพันธมิตรดูเหมือนจะไม่ได้ผล กลุ่มกบฏสามารถยึดครองพื้นที่ส่วนใหญ่ของเมืองอเลปโปไว้ได้ในวันอาทิตย์ (1 ธ.ค.) นับเป็นครั้งแรกในรอบหลายปีที่เมืองอเลปโปอยู่ภายใต้ควบคุมของกลุ่มกบฏในซีเรีย หลังจากที่รัฐบาลซีเรียเคยสูญเสียการควบคุมเมืองนี้ไปบางส่วนในช่วงที่สงครามกลางเมืองเริ่มใหม่ๆ แต่ยึดคืนมาได้ในปี 2016

ขณะเดียวกัน มีรายงานในเวลานี้ กลุ่มกบฏกำลังมุ่งหน้าไปตามทางหลวงหมายเลข M5 ซึ่งเป็นเส้นทางยุทธศาสตร์ที่เชื่อมจากทางเหนือของซีเรียไปสู่กรุงดามัสกัส ที่อยู่ถัดลงไปทางใต้ราวๆ 300 กิโลเมตร และสามารถปิดเส้นทางนี้ได้แล้ว ในขณะที่รัฐบาลซีเรียยืนยันว่า สามารถสกัดกองกำลังติดอาวุธไว้ได้ก่อนถึงเมืองฮามา ที่อยู่ทางใต้ของเมืองอเลปโป 

‘ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม’คือใคร? 

ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม ที่ก่อเหตุโจมตีรัฐบาลซีเรีย ในอดีตเคยเป็นเครือข่ายของอัลกออิดะห์ ที่มีชื่อว่า จาบัต อัล นุสรา โดยนายบาการ์ อัล-บักห์ดาดี ผู้นำกลุ่มรัฐอิสลาม หรือไอเอส เป็นผู้ร่วมก่อตั้ง

ในอดีต จาบัต อัล นุสรา เคยถูกมองเป็นหนึ่งในกลุ่มติดอาวุธที่มีประสิทธิภาพ และอันตรายที่สุดกลุ่มนึงที่เคลื่อนไหวต่อต้านประธานาธิบดีอัล-อัสซาด แต่ว่าภายหลัง กลุ่มนี้ได้ประกาศตัดสัมพันธ์กับอัลกออิดะห์ และเปลี่ยนมาใช้ชื่อใหม่ว่าฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม ซึ่งเคลื่อนไหว และเป็นกลุ่มที่อำนาจปกครองโดยพฤตินัยอยู่ที่เมืองอิดลิบ 

ทำไมเลือกก่อเหตุตอนนี้?

ปฏิบัติการโจมตีสายฟ้าแลบในครั้งนี้ ไม่ใช่ฝีมือของ ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม เพียงกลุ่มเดียว แต่มีแนวร่วมกลุ่มอื่นๆ เช่น กองทัพปลดปล่อยซีเรีย หรือ Free Syrian Army รวมถึงกลุ่มติดอาวุธต่างๆ ที่ได้รับการสนับสนุนจากตุรกีมาร่วมด้วย 

แต่คำถามสำคัญคือ เพราะเหตุใดพวกเขาถึงเลือกปฏิบัติการในเวลานี้ หลังจากที่สถานการณ์สงครามบางเบาลง ตั้งแต่มีข้อตกลงหยุดยิงในปี 2020 

คำตอบของเรื่องนี้ กลุ่มสังเกตการณ์ในซีเรียตั้งข้อสังเกตว่า อาจเป็นความตั้งใจของกลุ่มกบฏชิงปฏิบัติการในช่วงที่รัสเซีย กับอิหร่าน ซึ่งเป็นผู้สนับสนุนหลักของรัฐบาลซีเรียกำลังการ์ดตกในซีเรีย เพราะมัวแต่ไปมุ่งสนใจสมรภูมิอื่นๆ 

ในขณะที่เฮซบอลเลาะห์ ซึ่งที่ผ่านมา ถือเป็นอีกหนึ่งกำลังสำคัญที่สนับสนุนกองทัพของรัฐบาลซีเรียก็กำลังอ่อนแออย่างหนัก หลังถูกอิสราเอลโจมตี สังหารผู้นำระดับสูงไปเกือบหมด 

โดยมีการวิเคราะห์ว่า นี่อาจเป็นปฏิบัติการที่มีการวางแผนไว้ล่วงหน้า แต่ที่เกิดขึ้นสายฟ้าแลบในวันเดียวกับที่ข้อตกลงหยุดยิงระหว่างอิสราเอลกับเฮซบอลเลาะห์ เกิดขึ้นในเลบานอน เป็นเพราะ ฝ่ายต่อต้านรัฐบาลอาจจะไม่ต้องการให้เฮซบอลเลาะห์ ซึ่งตอนนี้สงบศึกกับอิสราเอลแล้ว มาเสริมกำลังแนวหน้าให้กับกองทัพรัฐบาลซีเรียได้ 

และที่สำคัญ ยังมีการตั้งข้อสังเกตด้วยว่า ที่ ฮายัต ตาห์รีร์ อัล-ชาม ชิงลงมือได้สำเร็จ อาจเป็นเพราะ ตอนนี้ รัฐบาลซีเรีย และกองทัพรัสเซียที่ช่วยสนับสนุนอยู่ กำลังประมาท

คงปฏิเสธไม่ได้ว่า ตอนนี้ซีเรียกลายเป็นอีกพื้นที่ที่ต้องจับตาอย่างใกล้ชิดต่อไปว่า จะปะทุเป็นจุดเดือดจุดใหม่ ที่สั่นคลอนภูมิภาคตะวันออกกลางหรือไม่  ในขณะที่สงครามระหว่างอิสราเอลกับฮามาสในฉนวนกาซายังไร้วี่แววยุติ