เข้าใจโครงสร้าง ‘หวยไทย’ มีเลขเด็ด ทำไมถูกยาก ประเทศไหนบ้างถูกรางวัลง่ายๆ

‘หวย’ เป็นคำค้นหายอดฮิตที่ติด Google Trends ตลอดกาลของคนไทย ตั้งแต่มีการเก็บข้อมูลในปี 2543 จนกระทั่งปัจจุบัน แถมเทรนด์การค้นหายังเพิ่มขึ้นต่อเนื่องไม่มีตก

TODAY Bizview ชวนสำรวจความเป็นมาของ ‘หวยไทย’ โอกาสถูกมีมากแค่ไหนเมื่อเทียบกับหวยประเทศอื่น

[ ‘หวย’ กิจกรรมขวัญใจคนไทยกว่าร้อยปี ]

‘หวย’ เกิดขึ้นครั้งแรกในรัชกาลที่ 3 ราวปี พ.ศ. 2375 ได้รับอิทธิพลมาจาก ‘ฮวยหวย’ (花會) ซึ่งแปลว่า ‘ชุมนุมดอกไม้’ ในภาษาจีน เพราะหวยยุคแรกมีการเขียนเป็นรูปดอกไม้ ก่อนจะมีการปรับเป็นชื่อคนจีน ตัวอักษรภาษาไทย และตัวเลข ในเวลาต่อมา

ย้อนกลับไปในช่วงนั้น เศรษฐกิจไม่ค่อยดี ทำให้คนไม่อยากใช้จ่าย ‘พระศรีไชยบาล’ (จีนหง) จึงแนะนำรัชกาลที่ 3 ว่า ถ้าอยากให้คนใช้จ่าย ต้องเล่นฮวยหวยเหมือนที่จีน วีธีการคือ เอาหวยรูปดอกไม้มาเสี่ยงทาย ใครทายถูกก็ได้เงินรางวัลไป

ผลปรากฎว่า คนไทยให้การตอบรับดีเกินคาด ถึงขั้นต้องตั้งโรงหวยของรัฐขึ้นมาและให้เอกชนที่ได้รับสัมปทานเข้ามาทำธุรกิจ นอกจากนี้ รายได้ที่มาจากโรงหวย ยังถือเป็นหนึ่งในรายได้ที่สำคัญของรัฐอีกด้วย

ส่วน ‘ลอตเตอรี่’ เกิดขึ้นครั้งแรกในรัชกาลที่ 5 ออกมาในวาระพิเศษต่างๆ เน้นหารายได้เพื่อการกุศล แต่หลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง (2475) ถึงเปลี่ยนมาออกเป็นประจำ ก่อนจะจัดตั้งสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลในปี 2482 เป็นที่มาของ ‘สลากกินแบ่ง’ อย่างที่เห็นทุกวันนี้

[ โครงสร้าง ‘หวยไทย’ โอกาสถูก 1 ในล้าน ]

แม้หลักการของ ‘หวย’ หรือ ‘ลอตเตอรี่’ ของทั่วโลกจะเหมือนกัน คือ การเสี่ยงทาย แต่วิธีการเล่นก็มีรายละเอียดที่แตกต่างกันออกไป

โดยสมาคมสลากกินแบ่งโลก (World Lottery Association: WLA) แบ่งสลากทั้งหมดออกเป็น 5 ประเภท ได้แก่ 1. สลากแบบธรรมดา 2. สลากล็อตโต 3. สลากแบบรู้ผลทันที 4. สลากตัวเลข และ 5. สลากกีฬา

ในกรณีของไทยเป็น ‘สลากแบบดั้งเดิม/สลากแบบธรรมดา’ (Conventional Lottery) ซึ่งเป็นสลากเชิงรับ (Passive) ที่คนเล่นเลือกตัวเลขได้ไม่มาก เพราะแต่ละตัวพิมพ์ออกมาในจำนวนจำกัด

เช่น สลาก 6 หลักของไทย (000000-999999) ปัจจุบันกองสลากฯ ก็พิมพ์ออกมางวดละ 100 ชุดเท่านั้น สำหรับประเทศที่มีโครงสร้างหวยคล้ายกับไทย คือ ญี่ปุ่น สเปน เยอรมนี และเนเธอร์แลนด์

แม้จะมีรางวัลหลากหลาย ตั้งแต่รางวัลใหญ่ รางวัลย่อย และรางวัลข้างเคียง แต่ผลการศึกษาพบว่า แค่การถูกเลขท้าย 2 ตัวของสลากกินแบ่งไทย ยังมีโอกาสเพียง 1 ใน 100 ส่วนรางวัลที่ 1 มีโอกาสน้อยลงไปอีกเพียง 1 ในล้าน

ส่วนที่ถูกยากสุดๆ คือ รางวัลที่หนึ่งพิเศษ 30 ล้านบาท ที่มีโอกาสเพียง 1 ใน 30 ล้าน นอกจากนี้ ยังต้องรออีกนานกว่า 40,000 ปี รางวัลที่ 1 ถึงจะออกเลขซ้ำกันเป๊ะๆ

[ สำรวจประเทศที่ถูกหวยง่ายที่สุดในโลก ]

ถ้าวัดกันที่ความง่ายโดยไม่สนใจมูลค่าเงินรางวัล ‘ลอตเตอรี่คริสต์มาสของสเปน’ (El Gordo) เป็นหนึ่งในลอตเตอรี่ที่มีโอกาสถูกรางวัลที่ 1 มากที่สุดในโลกที่ 1 ต่อ 100,000 รองลงมาคือ ‘มินิ ล็อตโต้’ (Mini Lotto) ของโปแลนด์ โอกาสถูก 1 ต่อ 850,000

ส่วนลอตเตอรี่ที่ถูกง่ายที่สุดในโลก ไม่ว่าจะรางวัลไหนก็ตาม คือ ลอตเตอรี่ฝรั่งเศส โอกาสถูกสูงถึง 1 ต่อ 6 รองลงมาคือ สหราชอาณาจักร 1 ต่อ 9.3 สเปน 1 ต่อ 10 และออสเตรเลีย 1 ต่อ 12

แต่ลอตเตอรี่ที่ให้เงินรางวัลสูงที่สุดในโลก (ณ 18 ม.ค. 2566) คือ ‘พาวเวอร์บอล’ (Powerball) หนึ่งในล็อตโต้ยอดนิยมของสหรัฐที่เพิ่งจ่ายเงินรางวัลไป 2,040 ล้านเหรียญสหรัฐ (ราว 67,000 ล้านบาท) เมื่อต้นเดือน พ.ย.ที่ผ่านมา

หนึ่งในความแตกต่างที่ทำให้หวยในประเทศเหล่านี้ถูกง่ายกว่าหวยไทย นอกจากความถี่ในการออกรางวัลแล้ว วิธีการกระจายสลากก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ทำให้หวยไทยถูกยากกว่าเมืองนอก

ยกตัวอย่างให้เห็นภาพคือ ในต่างประเทศ คนขายไม่สามารถเก็บหวยไว้กับตัวเหมือนที่ไทย เพราะเป็นการพรินต์กระดาษจากเครื่อง ซึ่งออกมาจากระบบกลาง แตกต่างกับไทยที่รับมาขายตามแผง

[ 4 หวยอินเตอร์ยอดฮิตที่คนไทยก็เล่นได้ ]

นอกจากสลากกินแบ่งแล้ว คนไทยก็มีสิทธิลุ้นโชคในต่างประเทศ ยกตัวอย่างเช่น 4 ลอตเตอรี่ยอดนิยมตลอดกาล ได้แก่

1. พาวเวอร์บอล (Powerball) หนึ่งในลอตเตอรี่ที่ได้รับความนิยมสูงสุดในสหรัฐ นอกจากจะเล่นได้ทั่วโลกไม่จำกัดสัญชาติแล้ว รางวัลยังออกทุกอาทิตย์ หากไม่มีคนถูกก็จะทบรางวัลไปเรื่อยๆ ซึ่งรอบล่าสุดเพิ่งแจกรางวัลไป 67,000 ล้านบาทอย่างที่กล่าวไปข้างต้น

2. เมกะ มิลเลียนส์ (Mega Millions) อีกหนึ่งลอตเตอรี่ที่ได้รับความนิยมในสหรัฐ กติกาและวิธีการออกรางวัลคล้ายกับ Powerball โดยเงินรางวัลสูงสุดที่เคยจ่ายอยู่ที่ 1,537 ล้านเหรียญ (ราว 50,000 ล้านบาท) จ่ายในปี 2561

3. ยูโรมิลเลียนส์ (EuroMillions) หนึ่งในลอตเตอรี่ที่ได้รับความนิยมสูงจากฝั่งยุโรป มีวิธีการเล่นที่คล้ายกับ Powerball ของสหรัฐ เงินรางวัลสูงสุดที่เคยจ่ายอยู่ที่ 195 ล้านยูโร (ราว 7,000 ล้านบาท)

4. ยูโรแจ็คพอต (Eurojackpot) อีกหนึ่งลอตเตอรี่ชื่อดังจากฝั่งยุโรป วิธีการเล่นคล้ายกับเพื่อนๆ ด้านบน เงินรางวัลสูงสุดที่เคยจ่ายอยู่ที่ 120 ล้านยูโร (ราว 4,300 ล้านบาท)

สำหรับวิธีการซื้อลอตเตอรี่ สามารถหาซื้อได้ผ่านทั้งช่องทางออนไลน์จากตัวแทนจำหน่ายที่ได้รับสิทธิอย่างถูกกฎหมาย หรือคนที่มีโอกาสไปเที่ยวก็สามารถหาซื้อได้ตามร้านค้าและสถานที่ต่างๆ แต่ถ้าถูกรางวัลจะต้องเข้าเมืองไปขึ้นเงินอย่างถูกกฎหมาย

[ ‘หวยใต้ดิน’ กับเศรษฐกิจมูลค่าแสนล้าน ]

นอกจากหวยบนดินแล้ว ‘หวยใต้ดิน’ ก็เป็นอีกหนึ่งกิจกรรมยอดฮิตที่อยู่คู่กับสังคมไทยมานานไม่แพ้กัน

จากการศึกษาพบว่า คนไทยเล่นหวยใต้ดินสูงถึง 23.7 ล้านคน เงินสะพัดกว่า 92,000-542,000 ล้านบาทต่อปี ส่วนหนึ่งถูกส่งเป็นค่าส่วยให้เจ้าหน้าที่รัฐและผู้มีอิทธิพลกว่า 11,000 ล้านบาทต่อปี

แม้จะมีความเสี่ยงเพราะผิดกฎหมาย แต่สิ่งที่ทำให้หวยใต้ดินยังได้รับความนิยม คือ ราคาถูก สามารถเลือกตัวเลขได้ตามใจ แตกต่างจากหวยบนดินที่มักจะขายเกินราคา และมีการกำหนดตัวเลขไว้บนสลากแล้ว ทำให้ไม่ยืดหยุ่นเท่า

ถึงคนซื้อจะถูกใจ แต่หวยใต้ดินก็ยังเป็นปัญหาระดับประเทศอยู่ดี เพราะเป็นอีกหนึ่งธุรกิจสีเทาที่ไม่เคยต้องเสียภาษี

ซึ่งเรื่องนี้กองสลากฯ ก็รู้ดีและพยายามหาวิธีแก้ไขปัญหามาโดยตลอด เช่น การขายสลากดิจิทัลผ่านแอปพลิเคชัน ‘เป๋าตัง’ ของธนาคารกรุงไทย เพื่อคุมราคาขายให้อยู่ที่ใบละ 80 บาท เป็นต้น

นอกจากนี้ ยังมีการคิดค้นผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ เช่น สลากกินแบ่งรัฐบาลตัวเลข 3 หลัก (NUMBERS 3: N3) เพื่อออกมาแข่งขันกับหวยใต้ดิน ด้วยการตั้งเงินรางวัลให้สูง ซึ่งคาดว่าจะเริ่มขายในเดือน ก.ย.ปีนี้

[ คณิตศาสตร์กับการถูกหวยพันล้าน ]

‘อยากถูกหวยต้องทำยังไง’ เป็นอีกหนึ่งคำถามยอดฮิตที่คอหวยมักเซิร์ชบน Google ซึ่งคำตอบมักจะเป็นการแนะนำให้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ

แต่ในต่างประเทศ ‘เจอร์รี และมาร์จ เซลบี’ สามี-ภรรยาในอเมริกา ถูกหวยด้วยการคำนวณทางคณิตศาสตร์ หลังพบข้อบกพร่องในเกมลอตเตอรี่ของรัฐ แถมยังใช้ประโยชน์จากช่องโหว่นี้นานกว่า 9 ปี (2546-2555)

เรื่องราวทั้งหมดเริ่มต้นจากที่เจอร์รีไปเจอ ‘หวยส้มหล่น’ (WinFall Lottery) ที่ออกกติกาว่า ใครที่มีตัวเลข 6 หลักตรงกับเจ้ามือ ก็จะได้รับรางวัลไป ถ้าไม่มี รางวัลก็จะถูกแบ่งให้กับคนที่มีเลขเหมือน 5 หลัก และ 4 หลัก ตามลำดับ

เจอร์รีใช้เวลาเพียง 3 นาทีในการคำนวณว่า เขาสามารถใช้เงินเพียง 1,100 เหรียญ (ราว 36,000 บาท) เพื่อซื้อลอตเตอรี่ให้ถูกรางวัลเลขเหมือน 4 หลักอย่างน้อย 1 รางวัล

ด้วยการคำนวณของเจอร์รี ส่งผลให้บ้านเซลบีถูกลอตเตอรี่รวมกันกว่า 12 ครั้ง มูลค่าเงินรางวัลรวม 26 ล้านเหรียญ (ราว 860 ล้านบาท)

อย่างไรก็ตาม ทุกวันนี้ WinFall Lottery และลอตเตอรี่ที่มีลักษณะถูกง่ายคล้ายๆ กัน ยุติการจัดจำหน่ายไปหมดแล้วหลังพบช่องโหว่

[ หวย vs. การออม ใช้รางวัลสร้างแรงจูงใจ ]

แต่ใช่ว่าคนเล่นหวยจะมีแต่เสียกับเสียอย่างเดียว เพราะปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์การออมที่เกี่ยวโยงกับเงินรางวัล (Prize-linked Saving: PLS) หรือใช้รางวัลมาสร้างแรงจูงใจในการออม เช่น สลากออมสิน สลาก ธ.ก.ส. สลาก ธอส. ฯลฯ

ส่วนในต่างประเทศมีตัวเลือกเพิ่มมาอีกหนึ่งตัว คือ ‘ตราสารหนี้เสี่ยงโชค’ (Prize Bond) ที่สุ่มแจกรางวัลให้กับผู้ถือตราสารตามรอบ เช่น ทุกสัปดาห์ ทุกเดือน ทุกไตรมาส เป็นต้น

ข้อดีของ PLS และ Prize Bond คือ เงินต้นไม่หาย แต่ก็มีข้อจำกัดหลายอย่าง เช่น ถ้าถูกรางวัลไม่จ่ายดอกเบี้ย แต่ถึงไม่ถูกรางวัลดอกเบี้ยก็น้อย วิธีการซื้อยุ่งยากกว่าหวย ฯลฯ

ที่มา:

• https://so06.tci-thaijo.org/index.php/Vanam_434/article/view/248613
• www.glo.or.th/lottery/foreign/world
• dmh.go.th/news/view.asp?id=1250
• youtu.be/KSQtsdVn_bE
• www.lottoland.co.uk/magazine/which-lottery-is-the-easiest-to-win.html
• www.theguardian.com/us-news/2022/nov/08/powerball-drawing-winning-numbers-largest-jackpot
• www.megamillions.com
• powerball.com
• www.euro-millions.com
• www.eurojackpot.com
• https://so04.tci-thaijo.org/index.php/colakkujournals/article/view/88268
• https://www.glo.or.th/glo-news/detail/8291896d-6e51-4e4f-8a89-dda4bf7b6383
• https://www.cbsnews.com/news/jerry-and-marge-go-large-selbee-lottery-loophole-60-minutes-2022-06-10/
• https://www2.set.or.th/set/education/knowledgedetail.do?contentId=536&type=article
• https://www.thaibma.or.th/EN/Investors/Individual/Blog/2019/08102019.aspx