เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว ต้นแบบแหล่งท่องเที่ยว “นิเวศวัฒนธรรม” ณ ดอยอินทนนท์

เมื่อถึงช่วงฤดูหนาว อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์คือหมุดหมายของนักท่องเที่ยว ที่อยากขึ้นมาสัมผัสอากาศหนาวเย็น ดูทะเลหมอกสวย ๆ บนกิ่วแม่ปาน แต่หลายคนคงยังไม่ทราบว่าดอยอินทนนท์ยังมี “เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว” ที่มีความโดดเด่นในฐานะแหล่งท่องเที่ยว “นิเวศวัฒนธรรม” ที่ผสมผสานธรรมชาติที่สวยงาม คุณค่าของระบบนิเวศป่าต้นน้ำ และวัฒนธรรมที่มีอัตลักษณ์ของชุมชนชาวปกาเกอะญอบ้านแม่กลางหลวง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ “คนอยู่กับป่า” ได้อย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้งเป็นแหล่งท่องเที่ยวคาร์บอนต่ำ ที่ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมด้วย

“นิเวศวัฒนธรรม”  ในเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว

ระยะทาง 2.6 กิโลเมตร บนเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว เป็นป่าดิบเขาระดับล่างที่อุดมสมบูรณ์ ผ่านน้ำตกผาดอกเสี้ยวและลำธารที่สวยงาม นาขั้นบันไดสะท้อนวิถีชุมชน ไปสิ้นสุด ณ หมู่บ้านแม่กลางหลวง

ซึ่งเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว มีความหลากหลายทางชีวภาพที่โดดเด่น ป่าดิบเขาที่อุดมสมบูรณ์หลากหลายไปด้วยพรรณไม้ ซึ่งช่วยรักษาความอุดมสมบูรณ์ของดิน น้ำ อากาศ อันเป็นต้นกำเนิดและเป็นบ้านของสรรพชีวิต ป่าดิบเขาเป็นป่าไม่ผลัดใบ แต่จะค่อย ๆ ทิ้งใบ ผลัดเปลี่ยนใบเก่าและแตกใบใหม่ขึ้นมาทดแทนอย่างสม่ำเสมอ เราจึงเห็นป่าที่นี่เขียวตลอดทั้งปี ระหว่างเดินไปตามเส้นทางศึกษาธรรมชาติ เราอาจได้ยินเสียงร้องหรือพบเห็นชะนีมือขาวได้ในระยะใกล้ ๆ ชะนีมือขาวมักพบในป่าที่อุดมสมบูรณ์ที่มีชั้นเรือนยอดที่ต่อกัน และมีบทบาทสำคัญในการรักษาสภาพป่าให้มีความหลากหลายและยั่งยืน เมื่อเดินต่อมาจะพบกับ น้ำตกผาดอกเสี้ยว หรือน้ำตกรักจัง ที่เป็นจุดเด่นของเส้นทางศึกษาธรรมชาติแห่งนี้ มีทั้งหมด 10 ชั้น ชั้นที่โดดเด่นสวยงามกว่าชั้นอื่น ๆ คือ ชั้นที่ 7 (มีความสูงประมาณ 20 เมตร) น้ำตกรักจัง เรียกตามชื่อภาพยนตร์ที่มาถ่ายทำที่น้ำตกแห่งนี้ เมื่อ พ.ศ. 2549

หลังจากนั้นจะพบกับ ผาดอกเสี้ยว สถานที่ที่เป็นภูมินามและเอกลักษณ์ของพื้นที่แห่งนี้ ต้นเสี้ยวดอกขาว พันธุ์ไม้ท้องถิ่นที่ขึ้นหนาแน่นบนหน้าผา บานอวดดอกสวยในช่วงเดือน ก.พ. – มี.ค. และในบริเวณนี้เป็นพื้นที่รอยต่อระหว่างป่าอนุรักษ์ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ และพื้นที่ที่คนอยู่ร่วมกับป่า ยืนยันให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างวิถีชีวิต ความเชื่อ และจารีตประเพณีดั้งเดิมของชาวปกาเกอะญอบ้านแม่กลางหลวง ซึ่งยึดโยงคน สัตว์ ป่า และต้นน้ำ ให้อยู่ร่วมกันได้อย่างยั่งยืน และในช่วงเวลานี้ จะได้พบ นาขั้นบันได ที่เริ่มเปลี่ยนสีจากสีเขียวชอุ่มเป็นสีเหลืองทอง และจุดสุดท้ายจะพบกับชุมชน หมู่บ้านแม่กลางหลวง ที่มีวิถีวัฒนธรรมเรียบง่าย สะท้อนอัตลักษณ์ของชุมชนปกาเกอะญอที่รักสงบ สมถะ แต่งามด้วยขนบธรรมเนียม ประเพณี เป็นเสน่ห์แห่งวัฒนธรรมที่สอดแทรกให้เห็นในวิถีความเป็นอยู่ การทำการเกษตร และการสร้างบ้านเรือน

ส่งเสริมอาชีพให้ชุมชนชาวปะกาเกอะญอ อยู่อย่างยั่งยืน

การเดินเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว จะต้องมีผู้นำเที่ยวเฉพาะถิ่น 1 คน ซึ่งเป็นคนในชุมชน จึงเป็นผู้รู้เรื่องท้องถิ่นเป็นอย่างดี เนื่องจากเกิด เติบโต และดำเนินชีวิตอยู่ในหมู่บ้าน การนำเที่ยวจึงมิใช่เพียงพานำชมและดูแลความปลอดภัยให้กับนักท่องเที่ยวเท่านั้น แต่เป็นการบอกกล่าวเรื่องราว และความภาคภูมิใจของชาวปกาเกอะญอบ้านแม่กลางหลวง ที่ยังคงรักษาผืนแผ่นดินของบรรพบุรุษไว้จากรุ่นสู่รุ่น นอกจากนี้ กลุ่มผู้นำเที่ยวเฉพาะถิ่นมีการบริหารจัดการภายในกลุ่มอย่างเป็นระบบ โดยแบ่งรายได้จากค่านำเที่ยวส่วนหนึ่งเข้ากองทุนท่องเที่ยวชุมชน เพื่อจัดสรรสวัสดิการให้กับคนในชุมชน และใช้ในการดูแลรักษาผืนป่า เช่น การลาดตระเวนป้องกันไฟป่า และการเก็บขยะ จึงไม่เพียงแต่ผู้นำเที่ยวเฉพาะถิ่นที่จะได้รับประโยชน์เท่านั้น แต่ชุมชนภายในบ้านแม่กลางหลวงซึ่งมีส่วนในการดูแลรักษาพื้นที่แห่งนี้ ต่างได้รับประโยชน์จากการเดินเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยวของนักท่องเที่ยวเช่นกัน

เอ็กโก กรุ๊ป โดยมูลนิธิไทยรักษ์ป่า พัฒนาเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกสี้ยว

เมื่อต้องการให้ผาดอกเสี้ยว กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์แห่งใหม่ ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ จ.เชียงใหม่ บริษัท ผลิตไฟฟ้า จำกัด (มหาชน) หรือ เอ็กโก กรุ๊ป โดยมูลนิธิไทยรักษ์ป่า องค์กรสาธารณกุศลเพื่อการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าต้นน้ำและความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าต้นน้ำที่สำคัญของประเทศมากว่า 20 ปี ได้ปรับปรุง “เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว”  ในอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ พร้อมพัฒนาป้ายสื่อความหมายธรรมชาติในเส้นทางฯ ระบบสื่อความหมายออนไลน์ และวีดิโอเยี่ยมชมเสมือนจริง 360 องศา พร้อมขับเคลื่อนงานอนุรักษ์ 6 มิติ เพื่อยกระดับบ้านแม่กลางหลวงเป็นแหล่งท่องเที่ยว “นิเวศวัฒนธรรม” สะท้อนการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุลระหว่างระบบนิเวศป่าต้นน้ำและวัฒนธรรมของชุมชนปกาเกอะญอ ตลอดจนปลูกจิตสำนึกให้นักท่องเที่ยวตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของการร่วมอนุรักษ์ดูแลธรรมชาติอย่างยั่งยืน

นายเทพรัตน์ เทพพิทักษ์ กรรมการผู้จัดการใหญ่ เอ็กโก กรุ๊ป และประธานกรรมการมูลนิธิไทยรักษ์ป่า

นายเทพรัตน์ เทพพิทักษ์ กรรมการผู้จัดการใหญ่ เอ็กโก กรุ๊ป และประธานกรรมการมูลนิธิไทยรักษ์ป่า เปิดเผยว่า “เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยวเป็นเส้นทางฯ ลำดับที่ 4 ที่มูลนิธิฯ ได้ปรับปรุงในพื้นที่ป่าต้นน้ำอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ แนวเส้นทางฯ ผ่านป่าดิบเขาระดับล่างที่อุดมสมบูรณ์ พื้นที่เกษตรกรรม และปลายทางเป็นที่อยู่อาศัยของชุมชนปกาเกอะญอบ้านแม่กลางหลวง จึงมีความโดดเด่นในฐานะแหล่งเรียนรู้ “นิเวศวัฒนธรรม” ที่ผสมผสานธรรมชาติที่สวยงาม คุณค่าของระบบนิเวศป่าต้นน้ำ และวัฒนธรรมที่มีอัตลักษณ์ของชุมชนชาว ปกาเกอะญอบ้านแม่กลางหลวง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ “คนอยู่กับป่า” ได้อย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้งเป็นแหล่งท่องเที่ยวคาร์บอนต่ำ”

“มูลนิธิไทยรักษ์ป่าได้ปรับปรุงเส้นทางฯ โดยยึดหลักการออกแบบที่มีผลกระทบกับธรรมชาติน้อยที่สุด การรับฟังความคิดเห็นและมีส่วนร่วมจากกลุ่มต่าง ๆ ตลอดจนนำภูมิปัญญาการก่อสร้างของชาวปกาเกอะญอมาประยุกต์ใช้ในการออกแบบ เพื่อรักษาอัตลักษณ์ของชุมชน ควบคู่กับการพัฒนาระบบสื่อความหมาย 14 จุด ในเส้นทางฯ เพื่อเป็นสื่อกลางในการถ่ายทอดความรู้ คุณค่า และความสัมพันธ์ของสรรพชีวิตในผืนป่า ตลอดจนพัฒนาระบบสื่อความหมายออนไลน์และวีดิโอเยี่ยมชมเสมือนจริง 360 องศา เพื่อให้ผู้สนใจสามารถสัมผัสธรรมชาติในเส้นทางฯ ผาดอกเสี้ยวได้ทุกที่ ทุกเวลา ด้วยมุ่งหวังว่านักท่องเที่ยวและประชาชนจะตระหนักและเห็นความสำคัญของการพึ่งพากันระหว่างมนุษย์และระบบนิเวศ จนเกิดเป็นจิตสำนึกในการปกป้องและร่วมดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและป่าต้นน้ำอย่างยั่งยืน”

มูลนิธิไทยรักษ์ป่า ส่งมอบ “เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว” แก่กรมอุทยานฯ

การจัดงานส่งมอบเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยวที่ปรับปรุงแล้วให้แก่กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เป็นไปอย่างเรียบง่าย โดยมีชุมชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ ภาคีเครือข่าย และหน่วยงานหลายภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วม เพื่อผลักดันให้ผาดอกเสี้ยว กลายเป็นต้นแบบแหล่งท่องเที่ยว “นิเวศวัฒนธรรม”

นายอรรถพล เจริญชันษา อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช

นายอรรถพล เจริญชันษา อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กล่าวว่า “กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดความยั่งยืน ความร่วมมือระหว่างกรมอุทยานฯ เอ็กโก กรุ๊ป และมูลนิธิไทยรักษ์ป่าที่ได้ร่วมกันพัฒนาและปรับปรุงเส้นทางศึกษาธรรมชาติในพื้นที่อุทยานแห่งชาติอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี 2551 จนถึงปัจจุบัน โดยดำเนินงานภายใต้บันทึกข้อตกลงความร่วมมือฉบับที่ 4 ระหว่างปี 2564-2569 นั้น ถือได้ว่ามูลนิธิไทยรักษ์ป่าเป็นตัวอย่างของภาคเอกชนที่มีส่วนร่วมกับภาครัฐในการส่งเสริมและขับเคลื่อนให้ภารกิจของกรมอุทยานฯ สามารถดำเนินไปได้อย่างราบรื่น”

นอกจากการพัฒนาเส้นทางศึกษาธรรมชาติแล้ว มูลนิธิฯ มีแผนที่จะนำความรู้ในทุกมิติการดำเนินงาน 6 ด้าน มายกระดับและขับเคลื่อนการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ควบคู่กับการดูแลผืนป่าต้นน้ำของบ้านแม่กลางหลวง ได้แก่ 1) การอนุรักษ์พื้นที่ป่าต้นน้ำและความหลากหลายทางชีวภาพ 19,000 ไร่ 2) การฟื้นฟูพื้นที่ป่าและปรับระบบเกษตร 500 ไร่ 3) การพัฒนาเส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว 4) การส่งเสริมเยาวชนคนรุ่นใหม่ขับเคลื่อนกิจกรรมอนุรักษ์ 5) การวิจัยเชิงวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรม โดยจัดทำฐานข้อมูลเพื่อจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน และ 6) การส่งเสริมพื้นที่ต้นแบบคนอยู่ร่วมกับป่า เพื่อให้บ้านแม่กลางหลวง เป็นพื้นที่ต้นแบบการท่องเที่ยว “นิเวศวัฒนธรรม” อย่างยั่งยืนในอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์อย่างแท้จริง

#เส้นทางศึกษาธรรมชาติผาดอกเสี้ยว #แม่กลางหลวง #นิเวศวัฒนธรรม #เอ็กโกกรุ๊ป #มูลนิธิไทยรักษ์ป่า #ดอยอินทนนท์