สถิติเผย คนไทยกินผัก-ผลไม้น้อยลง เสี่ยงป่วยโรคอ้วนและโรคกลุ่ม NCDs

พฤติกรรมการกินอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ เป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ก่อโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ซึ่งการกินผักและผลไม้ไม่เพียงพอ ถูกจัดอยู่ในอันดับ 5 ของปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้คนไทยเสียชีวิตมากที่สุด ขณะที่ภาวะน้ำหนักตัวเกินและโรคอ้วนถูกจัดอยู่ในอันดับที่ 3

สาเหตุหลัก ๆ ของการเกิดภาวะน้ำหนักตัวเกินและโรคอ้วน คือ การกินอาหารที่มีน้ำตาล ไขมัน และโซเดียม ในปริมาณที่มากเกินไป ซึ่งในปัจจุบันคนไทยเกินกว่าร้อยละ 60 ถือว่ากินผักผลไม้ในปริมาณน้อย ทั้งยังมีแนวโน้มเข้าถึงอาหารแปรรูปต่าง ๆ มากขึ้น เพราะสามารถซื้อหาได้ง่าย มีให้เลือกหลากหลาย และราคาไม่แพง

การจัดการปัจจัยเสี่ยงที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการกินของคนไทย จึงกลายเป็นโจทย์ท้าทาย และจำเป็นต้องอาศัยการทำงานที่ขับเคลื่อนตั้งแต่ต้นทางการผลิต การขนส่ง การจำหน่าย ไปจนถึงการปรุงประกอบอาหารและการบริโภคซึ่งเป็นปลายทางของระบบอาหาร เพื่อให้ประชากรสามารถเข้าถึงผักผลไม้และอาหารที่เหมาะสมได้มากขึ้น ทั้งยังลดโอกาสหรือช่องทางการเข้าถึงอาหารประเภทแปรรูป ที่อาจนำไปสู่พฤติกรรมการกินอาหารที่ไม่เหมาะสมตามหลักโภชนาการ

ข้อมูลจากการสำรวจผลกระทบจากการระบาดของโรคโควิด-19 และการบังคับใช้พระราชกำหนดสถานการณ์ฉุกเฉิน ร่วมกับการส่งเสริมมาตรการ Social distancing ช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน ปี 2563 ซึ่งเผยแพร่ในเวทีประชุมประจำปีแผนอาหาร 2565 “นำเสนอผลงาน นวัตกรรม รูปธรรมพื้นที่ ความรู้ และการขับเคลื่อนสังคม” จัดทำโดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับภาคีเครือข่ายอาหารทั่วประเทศ พบว่า การระบาดของโรคโควิด-19 ส่งผลให้คนไทยหันมาทำอาหารกินเอง 57.5% แต่กลับกินผักและผลไม้ลดลง 8.3% และ 10.5% ตามลำดับ นอกจากนี้ คนไทยมีความเครียด 39% นอนหลับยากมากขึ้น 16.7% มีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น 29.3% และดื่มเครื่องดื่มรสหวานเพิ่มขึ้น 18.7% กินบะหมี่กึ่งสำเร็จรูป 18.3% อาหารกระป๋อง 15.6% ขนมกรุบกรอบ 13.6% และขนมหวานหรือลูกกวาด 6.8%

“พฤติกรรมเหล่านี้ส่งผลต่อการเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ทำให้ภาระของโรค NCDs รุนแรงขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประชากรกลุ่มเปราะบาง รูปธรรมการทำงานของ สสส. และภาคีเครือข่ายอาหาร จึงเป็นการทำให้คนเข้าถึงการบริโภคอาหารที่มีคุณภาพและโภชนาการที่เหมาะสม สร้างค่านิยมและพฤติกรรมการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ โดยใช้ความรู้ ใช้พลังการสื่อสาร และการผลักดันนโยบายที่สำคัญต่าง ๆ เพื่อให้คนไทยเกิดการตื่นตัวและมีความรู้ในการเลือกบริโภคอาหารที่เหมาะสมตามวัย ปรับพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ล้นเกินทั้งหวาน มัน เค็ม และเพิ่มการทานผักผลไม้ รวมถึงขับเคลื่อนนโยบายเพื่อสร้างปัจจัยแวดล้อมที่เอื้อต่อการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาวะ” ดร.สุปรีดา อดุลยานนท์ ผู้จัดการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าว

ด้าน ประภาศรี บุญวิเศษ กรรมการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ ประธานกรรมการบริหารแผนคณะที่ 5 กล่าวถึงผลงานของแผนอาหารเพื่อสุขภาวะ สสส. ว่า ตลอด 15 ปีที่ผ่านมาแผนอาหารเพื่อสุขภาวะได้ขับเคลื่อนประเด็นอาหารเพื่อความตระหนักและการรับรู้ของสังคมไทย ทั้งการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ขับเคลื่อนเรื่องการลดการเพื่อลดการบริโภคหวาน มัน เค็ม การเสริมสร้างความปลอดภัยและความมั่นคงทางอาหาร ซึ่งจะส่งผลต่อการสร้างพฤติกรรมการบริโภคที่เหมาะสมอย่างมีนัยสำคัญ

นอกจากนี้ ยังดำเนินการพัฒนารูปธรรมและต้นแบบการจัดการด้านอาหารในระดับพื้นที่ ได้แก่ โรงเรียนอาหารสุขภาวะ โรงเรียนอ่อนหวาน โรงพยาบาลสีเขียว โรงพยาบาลลดหวานมันเค็ม ขับเคลื่อนให้เกิดการทำเกษตรกรรมที่ยั่งยืน การทำเกษตรกรรมในพื้นที่เขตเมือง สร้างช่องทางจำหน่ายผลผลิตที่ปลอดภัยในรูปแบบตลาดสีเขียว การพัฒนาและจัดการอาหารริมบาทวิถีให้มีคุณภาพและมีคุณค่าทางโภชนาการ รวมทั้งการผลักดันนโยบายและมาตรการที่ส่งผลต่อการสร้างสภาพแวดล้อมด้านอาหารและโภชนาการที่ดี การสื่อสารประเด็นอาหารต่อสังคมเพื่อกระตุ้นให้เกิดการรับรู้ของสังคมในวงกว้าง

การนำเสนอนวัตกรรมและแลกเปลี่ยนการทำงานของภาคีแผนอาหารเพื่อสุขภาวะ ทั้งหมดก็เพื่อสร้างแรงบันดาลใจให้คนไทยรวมถึงภาคีเครือข่ายอาหารให้เดินหน้าพัฒนาสังคมไทยสู่การเป็นพลเมืองอาหาร ชุมชนอาหาร ที่จะนำไปสู่การสร้างระบบอาหารที่ยั่งยืนต่อไป