“นักโทษล้นคุก” เป็นหนึ่งปัญหาที่กรมราชทัณฑ์กำลังเผชิญ เมื่อประเทศไทยมีจำนวนนักโทษในเรือนจำสูงเป็นอันดับ 6 ของโลก และเกินกว่าความจุของเรือนจำ โดยปัจจุบันคุกทั่วประเทศไทยสามารถรับนักโทษได้ประมาณ 200,000 คน แต่ในความเป็นจริงกลับมีผู้ต้องขังมากถึง 360,000 คน
รศ.ดร.ปกป้อง ศรีสนิท อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาศาสตร์ ชี้ว่าปัญหา “นักโทษล้นคุก” คือสาเหตุที่ทำให้กรมราชทัณฑ์ต้องระบายนักโทษออกจากเรือนจำ ด้วยการลดโทษ พักโทษ ให้ผู้ต้องขังที่มีความประพฤติดีพ้นโทษก่อนกำหนด
อย่างไรก็ตาม กระบวนการพิจารณาลดโทษที่ผ่านมา โดยเฉพาะคดีอุกฉกรรจ์ เช่น ฆาตกรรมต่อเนื่อง อาจยังไม่มีระบบการประเมินที่รัดกุมเพียงพอ จึงส่งผลให้นักโทษบางรายออกจากคุกมาก่อเหตุซ้ำ
จากสถานการณ์ดังกล่าว Workpoint News รวบรวมข้อมูลของกรมราชทัณฑ์ มาให้แฟนข่าวดูว่า ปัจจุบันเรือนจำไทยมีผู้ต้องขังแออัดแค่ไหน ผู้ต้องขังส่วนใหญ่ต้องโทษด้วยคดีอะไร และมีการรับนักโทษเข้าเรือนจำ-ปล่อยตัวนักโทษมากน้อยอย่างไร
ข้อมูลจากกรมราชทัณฑ์ เปิดเผยว่า ปัจจุบันมีผู้ต้องขังในเรือนจำทั้งสิ้น 368,472 คน แบ่งเป็นนักโทษเด็ดขาด (คดีถึงที่สิ้นสุดแล้ว) 308,212 คน ผู้ต้องขังระหว่างอุทธรณ์-ฎีกา 27,902 คน ผู้ต้องขังระหว่างไต่สวนและอื่นๆ 32,358 คน
ขณะที่เรือนจำทั่วประเทศไทยสามารถรองรับนักโทษได้ประมาณ 200,000 คน หมายความว่า ปัจจุบันจำนวนนักโทษในเรือนจำเกินความจุของพื้นที่ไปมากกว่า 160,000 คน
ในจำนวนนักโทษทั้งหมด 368,472 คน เป็นผู้ต้องขังเกี่ยวกับคดียาเสพติดมากที่สุด คือกว่า 79% หรือ 291,456 คน อีกประมาณ 11% หรือ 41,259 คน มีความผิดเกี่ยวกับทรัพย์ ส่วนอีก 7% หรือ 27,589 คน มีความผิดเกี่ยวกับชีวิตและร่างกาย และอีก 3% เป็นความผิดอื่นๆ
โดยมีนักโทษที่ต้องโทษจำคุกตลอดชีวิตเพียง 6,534 คน และมีนักโทษที่ต้องโทษประหารเพียง 324 คน ซึ่งรวมกันแล้วไม่ถึง 2%
ด้าน รศ.ดร.ปกป้อง กล่าวถึงสัดส่วนของนักโทษที่กระทำความผิดในคดีต่างๆ ว่า “คดีฆาตกรรม คดีข่มขืน หรือคดีที่ใช้ความรุนแรง เป็นภัยต่อสังคมจริงๆ มีไม่เยอะ เพราะฉะนั้นสำหรับนักโทษที่เป็นภัยต่อสังคม อยากขอให้ราชทัณฑ์ใช้เกณฑ์ในการประเมินลดโทษอีกรูปแบบหนึ่ง ไม่ควรใช้เกณฑ์เดียวกับนักโทษทั่วๆ ไป ที่ควรได้รับการลดโทษแล้วกลับไปใช้ชีวิตในสังคมอย่างปกติ”
นอกจากนี้ ช่วง 5 ปีที่ผ่านเรือนจำทั่วประเทศไทยมีนักโทษรวมกัน เฉลี่ยไม่ต่ำกว่า 330,000 คน/ปี โดยในแต่ละปีกรมราชทัณฑ์ต้องรับนักโทษเข้าคุกเพิ่มเข้าไปเรื่อยๆ ซึ่งมากกว่าจำนวนนักโทษที่ถูกปล่อยตัว อย่างเมื่อปี 2561 มีนักโทษเข้าคุกทั้งสิ้น 221,951 คน ขณะที่ปล่อยตัวนักโทษออกจากคุก 148,502 คน
ดังนั้นเมื่อทุกๆ ปีมีนักโทษเข้าคุกมากกว่าออก ความแออัดในเรือนจำจึงยากจะลดลง
จำนวนผู้ต้องขังที่มากเกินความจุของคุกและเกินกำลังดูแลของเจ้าหน้าที่ราชทัณฑ์ ย่อมส่งผลต่อประสิทธิภาพของกระบวนการฟื้นฟูนักโทษภายในคุก รวมถึงความเข้มงวดของกระบวนการพิจารณาลดโทษ จนสุดท้ายแล้วทำให้ผู้กระทำความผิดบางรายออกจากคุกมาก่อเหตุซ้ำ
