ตาบุญจันทร์-ยายน่าน หมอลำขอข้าว ตำนานความรักและการสู้ชีวิต บ้านหนองปลาซิว จ.ขอนแก่น

สำหรับใครบางคน “หมอลำขอข้าว” หรือการร้องหมอลำ เพื่อแลกข้าวสาร เป็นอาชีพที่อาจไม่น่าอภิรมย์สักเท่าไหร่ แต่รายการปัญญาปันสุข 2023 มองว่า นี่คือสัญลักษณ์ของความรัก และการสู้ชีวิต ตราบเท่าที่ ตาบุญจันทร์ สิงห์ซา – ยายน่าน ประเสริฐ ยังคงหายใจอยู่ ซึ่งสามารถสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้คนได้อีกมากมาย

ความรักตายายในบั้นปลายชีวิต

สิ่งแรกที่ทำให้เห็นว่า สองตายายตำนานหมอลำขอข้าวแห่งจังหวัดขอนแก่น เป็นสัญลักษณ์ของความรัก นั่นก็เพราะว่าสองตายายไม่ใช่คู่รักที่คบหากันมาตั้งแต่วัยรุ่น แต่เพิ่งมาพบรัก และตัดสินใจใช้ชีวิตที่เหลืออยู่ด้วยกัน

ย้อนกลับไปในอดีต ตาบุญจันทร์เคยไปเป็นเกษตรกรปลูกผลไม้ที่ประเทศอิสราเอล นานถึง 8 ปี เพื่อส่งเงินกลับมาให้ครอบครัวใช้หนี้จนหมด และสร้างบ้านใหม่ แต่สุดท้ายเมื่อกลับมาไทย พบว่าภรรยาได้นอกใจ และพาลูกๆ หนีไปอยู่ที่อื่น ชีวิตตอนนั้นจึงไม่เหลืออะไรเลย ทำให้ช้ำใจหนัก กินแต่เหล้า และตัดสินใจบวช ก่อนจะเลือกใช้ชีวิตอยู่คนเดียวตั้งแต่นั้นมาตลอด 30 ปี

ส่วนยายน่าน ผ่านการแต่งงานมาแล้วถึง 2 ครั้ง แต่ทุกครั้งก็จะเจอสามีติดเหล้า ติดยา ไม่ดูแลครอบครัว ทำให้ต้องนำลูกเกือบทั้งหมดมาเลี้ยงเอง แต่ที่น่าเศร้าคือ หนึ่งในนั้นเป็นใบ้ และมีความผิดปกติทางสมองตั้งแต่กำเนิด

แต่เมื่อประมาณ 7-8 ปีที่แล้ว ตาบุญจันทร์ในวัย 53 ปี และยายน่านวัย 58 ปี ก็ได้มาเจอกัน และตัดสินใจอยู่กินกัน โดยไม่สนใจภูมิหลังอันบอบช้ำของกันและกัน ด้วยการใช้ความถนัดของทั้งคู่มาหาเลี้ยงครอบครัว นั่นคือ ขี่ซาเล้งตระเวนร้องหมอลำแลกข้าวสาร

“หมอลำขอข้าว คือ หมอลำพื้นบ้านอีสาน ที่ร้องหมอลำเพื่อแลกกับข้าวสาร จะแสดงเป็นคณะใหญ่ มีเวที มีหมอลำ 5-10 คน ส่วนใหญ่แสดงตอนกลางคืน พอเช้าวันถัดไป ถึงจะถือกระสอบเดินไปขอข้าวตามบ้าน แต่ก่อนเป็นหมอลำ มีคณะอยู่กันทั้งคู่ แต่พอแก่ตัวลง มีครอบครัวที่ต้องรับผิดชอบ เลยออกมาหากินกันเอง” ยายน่านเล่า

“ตอนเห็นยายครั้งแรก ก็รู้สึกถูกชะตา คุยด้วยแล้วมีความสุข ตอนเห็นยายพาใบ้ มาทำงานด้วย ก็ยิ่งรู้สึกสงสาร อยากดูแล พอคุยกันได้ 2-3 เดือน ก็เลยไปหายายที่บ้าน ได้เห็นยายทวดที่ป่วยติดเตียง ก็ยิ่งสงสารยายน่านมากขึ้น ผมรับได้ทุกอย่างนะ อยากดูแลเขา” ตาบุญจันทร์บอกกับเรา

ความรักระหว่างแม่ลูก

เหตุผลที่ทั้งคู่ตัดสินใจเลือกอาชีพนี้ ทั้งๆ ที่การขี่ซาเล้งระยะไกล และการขับร้อง แต่งตัวด้วยชุดหมอลำ อาจดูไม่ค่อยเข้ากับช่วงวัยแล้ว เป็นเพราะมีภาระที่ต้องช่วยกันรับผิดชอบ นั่นคือ ลูกใบ้วัย 34 ปี และแม่ที่ป่วยติดเตียงของยายน่าน

“ถ้าไม่ได้เจอกับตา ชีวิตยายก็คงไม่มีกินอย่างทุกวันนี้”

ยายน่านเอ่ย ก่อนจะเล่าเพิ่มเติมว่า ตาบุญจันทร์ช่วยดูแลทั้งยายทวดและใบ้เป็นอย่างดี ทั้งคอยตามใบ้มากินข้าว หรือถ้าวันไหนใบ้ออกไปเที่ยวเล่น ก็จะคอยตามใบ้กลับบ้าน ช่วยอุ้มพายายทวดไปอาบน้ำที่ห้องน้ำ ป้อนข้าวป้อนน้ำ เอาผ้าอ้อมไปทิ้ง แบบไม่รังเกียจ ดูแลแบบนี้ไปตลอด จนถึงวินาทีสุดท้ายที่ยายทวดเสียชีวิต

ความรักที่เผื่อแผ่ให้คนอื่น

แม้ตัวเองจะลำบาก ต้องนอนบ้านสังกะสี กินข้าวกับน้ำพริก อดมื้อกินมื้อ และใส่รองเท้าคู่เดิมนานหลายปี แต่สองตายายก็ยังเผื่อแผ่ความรัก และข้าวสารที่ได้มาจากการร้องหมอลำไปให้ ยายเลิศ น้องสาวแท้ๆ ของยายทวดด้วย เพราะยายเลิศเองก็ลำบากไม่แพ้กัน ต้องอาศัยอยู่กับลูกพิการ กล้ามเนื้ออ่อนแรง เดินไม่ได้ ดังนั้นในบางครั้ง ยายเลิศจะออกไปช่วยตาบุญจันทร์และยายน่าน ถือถุงกระสอบเดินขอข้าวด้วย

ไม่ย่อท้อกับการสู้ชีวิตแม้ชีวิตจะสู้กลับ

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าวันนี้จะดูเหมือนว่าครอบครัวของตายายจะพออยู่ได้ตามอัตภาพ แต่ความจริงทั้งคู่ได้เจอกับอุปสรรคที่เข้ามาทดสอบความรัก และการสู้ชีวิตอยู่เสมอ

ไม่ว่าจะเป็นช่วงแรกที่เพิ่งคบกัน ลูกของยายน่านไม่ยอมรับ และไล่ตาบุญจันทร์ออกจากบ้าน เพราะคิดว่าจะมาหลอกยายน่าน ทำให้ตาเสียใจ ต้องหนีหายไปถึง 2 ครั้ง เพราะลูกๆ กลัวว่าแม่จะโดนหลอก แต่สุดท้ายรักแท้ ก็ทำให้ทั้งคู่ได้รับการยอมรับ และกลับมาอยู่ด้วยกัน

หรือเมื่อไม่นานมานี้ กับอาการปวดขาเรื้อรังของยายน่าน ที่เกิดจากการเดินเยอะ และใส่รองเท้าพื้นแข็งเป็นเวลานาน รวมถึงดวงตาที่เริ่มฝ้าฟาง แต่ยายน่าน ไม่รักษา เพราะกลัวว่าจะตาบอดแล้วดูแลลูกใบ้ไม่ได้

แต่ถึงอย่างนั้น ทั้งคู่ก็บอกกับเราว่า จะยังคงยึดอาชีพหมอลำขอข้าวแบบนี้ต่อไป เพราะทุกวันนี้อาชีพนี้เหลือให้เห็นน้อยเต็มที ประกอบกับไม่มีเรี่ยวแรงจะไปรับจ้างอย่างอื่นแล้ว และถ้ามีโอกาส ก็อยากไปร้องหมอลำตามงานต่างๆ ไม่เกี่ยงค่าจ้าง ได้เงินเท่าไหร่ก็เอาหมด

นี่คือเรื่องราวของตาบุญจันทร์-ยายน่าน หมอลำขอข้าว ตำนานความรักและการสู้ชีวิต ในจังหวัดขอนแก่น ที่เราหวังเป็นอย่างยิ่งว่า จะเป็นอีกหนึ่งแรงบันดาลใจให้ใครหลายคนไม่ยอมแพ้กับการใช้ชีวิต ท่ามกลางปัญหารุมเร้า

ติดต่อจ้างงาน ตาบุญจันทร์-ยายน่าน
บ้านหนองปลาซิว ต.ภูห่าน อ.สีชมพู จ.ขอนแก่น
โทร.064-727-0498 ,064-860-9950

รับชมเรื่องราวและการทำภารกิจปันสุขของสองตายายได้ใน ปัญญาปันสุข 2023 EP.04