เปิดบทเห่เรือประพันธ์ใหม่ จำนวน 3 องก์ โดยกวี 2 แผ่นดิน “น.อ.ทองย้อย แสงสินชัย”

“บทเห่เรือ” เป็นคำประพันธ์ซึ่งใช้สำหรับเห่เรือพระที่นั่ง เดิมบทเห่เรือใช้สำหรับเห่เรือในการเสด็จประพาสเป็นการลำลอง บทเห่เรือแต่งด้วยคำประพันธ์ประเภทโคลง ๔ สุภาพนำ ๑ บท จากนั้นจึงเป็นกาพย์ยานี ๑๑

บทเห่เรือที่ปรากฏในปัจจุบันมีหลายสำนวน สำนวนที่เก่าที่สุดคือ บทเห่เรือพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร [ทำ-มะ-ทิ-เบด] ซึ่งทรงพระนิพนธ์ไว้หลายบท ได้แก่

บทเห่ชมกระบวนเรือ บทเห่ชมปลา บทเห่ชมนก บทเห่สังวาส และบทเห่เรื่องกากี

ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระราชนิพนธ์บทเห่ชมเครื่องคาวหวาน เพื่อใช้เห่เรือเป็นการส่วนพระองค์

ต่อมาสมัยรัชกาลที่ ๔ มีการนำบทเห่เรือพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรมาใช้เห่เรือหลวง นอกจากนี้ยังมีการแต่งบทเห่เรือขึ้นอีกหลายบท เช่น บทเห่เรือพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๖

บทเห่เรือพระนิพนธ์กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ [กฺรม-มะ-หมื่น-พิด-ทะ-ยา-ลง-กอน]

สำหรับกาพย์เห่เรือเฉลิมพระเกียรติ เนื่องในโอกาสมหามงคลการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เสด็จเลียบพระนคร โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารค วันที่ ๑๒ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๖๒ ได้ประพันธ์ขึ้นใหม่ จำนวน ๓ องก์ โดย นาวาเอกทองย้อย แสงสินชัย ศิลปินแห่งชาติ

ส่วน นาวาเอกณัฏวัฒน์ อร่ามเกลื้อ เป็นผู้เห่เรือ สำหรับเครื่องแต่งกายฝีพายยึดถือรูปแบบเดิมตามโบราณราชประเพณี

บทที่ ๑ สรรเสริญพระบารมี

บทที่ ๒ ชมเรือ

บทที่ ๓ ชมเมือง

——————-

บทที่ ๑ สรรเสริญพระบารมี

๏ พระ-ไตรรัตนะแผ้ว…….เผด็จมาร

บรม-ทิพย์โสฬสสถาน…..เทพถ้วน

ราชา-ธิราชบุราณ………..บุรพกษัตริย์

ภิเษก-เสกสรรพพรล้วน…หลั่งฟ้ามาถวาย๚ะ๛

๑-๏ พระเอย พระผ่านฟ้า…พระบุญญาพระบารมี

สืบทรงวงศ์จักรี…ให้เปรมปรีดิ์ทุกปวงชน

๒-๏ ดั่งรุ่งอรุณเริ่ม…แสงสุขเสริมสืบนุสนธิ์

สว่างสร่างกังวล…ผุดผ่องพ้นผ่านผองภัย

๓-๏ พระเอย พระผ่านเผ้า…ที่โศกเศร้าค่อยสดใส

คนท้อขอถอดใจ…ค่อยฟื้นไข้ขึ้นครามครัน

๔-๏ ทรงธรรมปานน้ำทิพย์…เทพไทหยิบหยาดสวรรค์

ชุ่มชื่นชุบชีวัน…เป็นมิ่งขวัญแห่งชีวา

๕-๏ พระเอย พระผ่านพิภพ…สุขสงบงามสง่า

ปานเพชรเก็จก่องนภา…ประดับฟ้าประดับไทย

๖-๏ เดชะพระบารมี…วงศ์จักรีจึงเกริกไกร

ทวีโชคทวีชัย…ทวีสุขทุกวารวัน

๗-๏ พระเอย พระผ่านเมือง…ไทยประเทืองประทับขวัญ

ปวงบุญแต่ปางบรรพ์…พระทรงธรรม์จึงทรงไทย

๘-๏ ทรงศีลทั้งทรงสัตย์…จึงทรงฉัตรจึงทรงชัย

บัวบุญจึงเบ่งใบ…อุบลบานบนธารธรรม

๙-๏ พระเอย พระผ่านเกล้า…ทุกค่ำเช้าไทยชื่นฉ่ำ

พระมหากรุณานำ…คือน้ำทิพย์ลิบโลมดิน

๑๐-๏ พระทศมินทร์ปานปิ่นเพชร…จึงสำเร็จเด็จไพรินทร์

ฟื้นฟ้าฟื้นธานินทร์…จงภิญโญยิ่งโอฬาร

๑๑-๏ พระเอย พระผ่านฟ้า…พระเดชาจงฉายฉาน

แม้นมีมวลหมู่มาร…จุ่งมอดม้วยด้วยพระบารมี

๑๒-๏ หมู่มิตรจงมั่นคง…น้ำจิตตรงเต็มไมตรี

ไพร่ฟ้าประชาชี…สามัคคีอยู่มั่นคง

๑๓-๏ เดชะพระไตรรัตน์…ทั้งศีลสัตย์สร้างเสริมส่ง

พระบารมีจักรีวงศ์…ทุกพระองค์เป็นธงชัย

๑๔-๏ แรงรักแห่งทวยราษฎร์…หลอมรวมชาติสืบศาสน์สมัย

ร้อยถ้อยร้อยดวงใจ…ถวายไท้องค์ทศมินทร์

๑๕-๏ ขอจงทรงพระเกษม…เอิบอิ่มเอมดั่งองค์อินทร์

พระกมลหมดมลทิน…ผ่องโสภินดั่งเพชรพราย

๑๖-๏ ปรารถนาสารพัด…สมพระมนัสที่ทรงหมาย

สุขทวีมิมีวาย…พระบรมวงศ์ทรงพร้อมเพรียง

๑๗-๏ พระบารมีที่ทรงสร้าง…ไป่โรยร้างรุ่งเรืองเรียง

บำรุงรัฐวัดวังเวียง…จักรีวงศ์ทรงพระเจริญ-เทอญ๚ะ๛

——————-

บทที่ ๒ ชมเรือ

๏ ลอยลำงามสง่าแม้น…….มณีสวรรค์

หยาดโพยมเพียงหยัน…….ยั่วฟ้า

เหมราชผาดผายผัน……….โผนเผ่น นภาฤๅ

พายพะแพรวพรายถ้า……..ถี่พร้อมผันผยอง๚ะ๛

๑-๏ เรือเอยเรือพระที่นั่ง..งามสะพรั่งเพียงหยาดสวรรค์

พิศองค์หงส์สุวรรณ..เพียงผันผยองล่องลอยโพยม

๒-๏ หยาดฟ้ามารองบาท..งามผุดผาดพิลาสโฉม

ฝีมือลือโลกโลม..หล้าเลื่องลิบปานทิพย์ทำ

๓-๏ นารายณ์ลงลอยล่อง..งามผุดผ่องล่องลอยลำ

นาคราชผาดโผนนำ..ภุชงค์ล้ำเผ่นโผนลอย

๔-๏ กระบี่ศรีสง่า…งามท่วงท่าไม่ท้อถอย

เรือครุฑไม่หยุดคอย…ยุดนาคคล้อยลอยเมฆินทร์

๕-๏ อสูรวายุภักษ์…ศักดิ์ศรีคู่อสูรปักษิน

พายผกเพียงนกบิน…ผินสู่ฟ้าร่าเริงบน

๖-๏ เรือแซงแข่งเรือดั้ง…พร้อมสะพรั่งกลางสายชล

เรือชัยไฉไลล้น…ยลเรือกิ่งพริ้งเพราตา

๗-๏ ยักษ์ลิงกลิ้งกลอกกาย…แลลวดลายล้วนเลขา

รูปสัตว์หยัดกายา…พาโผนเผ่นเป็นทิวแถว

๘-๏ เรือน้อยลอยน้ำไหล…ล้อมเรือใหญ่ไหววับแวว

พร่างพราวราวเพชรแพรว…พายพลิ้วกวักพรักพร้อมพาย

๙-๏ งามริ้วทิวทางแถว…ธงเพริศแพร้วแผ่วปลิวปลาย

งามเรือเหลือลวดลาย…คล้ายเทพทิพย์หยิบลายผจง

๑๐-๏ อาภรณ์ผ้าแพรพรรณ…สวยสีสรรสวมทรวดทรง

พลพายพายเรือลง…ทิวธงถ้วนล้วนเฉิดฉัน

๑๑-๏ เสนาะศัพท์ขับเพลงเห่…เสียงเสน่ห์น้ำสนั่น

เพลงทิพย์ไป่เทียมทัน…กลั่นจากทรวงปวงนาวี

๑๒-๏ ศิลปกรรมล้ำเลิศเหลือ…ลวดลายเรือล้วนโสภี

ท่อนไม้ไร้ชีวี…มีชีวิตคิดเหมือนเป็น

๑๓-๏ นาวาสถาปัตย์…ช่างเชี่ยวชัดชาญเชิงเช่น

ยิ่งยลยิ่งเยือกเย็น…เห็นสายศิลป์วิญญาณไทย

๑๔-๏ สมบูรณ์สมบัติชาติ…ควรประกาศเกียรติเกริกไกร

ฝีมือลือเลิศใคร…ไม่เทียบเทียมเยี่ยมนิยม

๑๕-๏ ควรสืบควรรักษา…ควรคู่ค่าควรเมืองสม

ควรเชิดควรชื่นชม…ควรภูมิใจไทยทั้งมวล

๑๖-๏ แม้นสิ้นจากถิ่นไทย…ห่อนเห็นใครมาคู่ควร

แบบบทหมดกระบวน…ล้วนเลิศแล้วแพรวพริ้งพราย

๑๗-๏ ขวัญเอยเป็นขวัญเนตร…ศิลป์พิเศษยังสืบสาย

ลูกหลานวานอย่าวาย…อย่าดูดายศรีแผ่นดิน

๑๘-๏ ฝากโลกให้รู้จัก…ฝากศรีศักดิ์วิญญาณศิลป์

ฝากนามสยามินทร์…ฝากฝีมือชื่อไทยเอย๚ะ๛

——————-

บทที่ ๓ ชมเมือง

๏ เจ้าพระยาสง่าเพี้ยง…..ธารสวรรค์

กรุงเทพเทพนครทัน…….ถิ่นฟ้า

ใจไทยย่อมหฤหรรษ์…….หอมทิพย์ ธรรมแฮ

ตราบเมื่อนี้เมื่อหน้า………เมื่อโน้นนิรันดร์เกษม๚ะ๛

๑-๏ เจ้าเอย เจ้าพระยา…ถั่งธารามานานไกล

เอิบอาบกำซาบใจ…หล่อเลี้ยงไทยเลื่องลือนาม

๒-๏ เป็นถิ่นแห่งศีลธรรม…รุ่งเรืองล้ำร่มอาราม

โลกร้อนไฟลุกลาม…แดนสยามยังร่มเย็น

๓-๏ ดินแดนแห่งกาสาว์…คือสมญาโลกย่อมเห็น

ศีลธรรมที่บำเพ็ญ…ช่วยดับเข็ญได้ทุกครา

๔-๏ พระแก้วอยู่เหนือเกล้า…ทุกค่ำเช้าเฝ้าบูชา

ศีลทานสานศรัทธา…เปรมปรีดาด้วยความดี

๕-๏ บัวบุญจึงเบ่งบาน…อบดวงมานหอมหวานทวี

รอยยิ้มอิ่มอารี…เติมไมตรีเต็มหัวใจ

๖-๏ ความรู้อาจไม่หลาก…แต่ความรักไม่รองใคร

น้ำจริงมากเพียงไหน…แพ้น้ำใจที่ไหลแรง

๗-๏ แสงเทียนทุกยามค่ำ…คือแสงธรรมยังทอแสง

เดือนปีอาจเปลี่ยนแปลง…แต่รักแรงไม่เปลี่ยนไป

๘-๏ บ้านเรือนไม่หรูหรา…แต่สูงค่าปัญญาไทย

หนทางอาจห่างไกล…แต่หัวใจใกล้ชิดกัน

๙-๏ น้ำใจไม่เคยจืด…อยู่ยาวยืดยิ้มยืนยัน

ต่างเพศต่างผิวพรรณ…แต่ใจนั้นไม่ต่างใจ

๑๐-๏ ภักดีจักรีวงศ์…ทุกพระองค์คือธงชัย

ร้อยรักร้อยใจไทย…ร้อยดวงใจจอมจักรี

๑๑-๏ ราชันขวัญสยาม…ปิ่นเพชรงามปักธานี

ร่มพระบารมี…ศรีไผทฉัตรชัยชน

๑๒-๏ ไตรรงค์ธงชัยโชค…ลอยอวดโลกโบกลมบน

ขวัญฟ้าขวัญตายล…ขวัญกมลมงคลชัย

๑๓-๏ กรุงเทพคือกรุงธรรม…งามเลิศล้ำด้วยน้ำใจ

งามนอกไม่หลอกใคร…พร้อมงามในจริงใจครัน

๑๔-๏ สยามจึงงามพร้อม…หัวใจหอมไม่หุนหัน

เกลียดใครไม่นานวัน…แต่รักนั้นนานไม่วาง

๑๕-๏ ขัดแย้งแต่ไม่แยก…แม้ต่างแตกไม่แตกต่าง

เจียมใจไว้ไม่จาง…คุณใครสร้างค้างใจจำ

๑๖-๏ เมืองไทยคือเมืองทอง…ขอพี่น้องครองรักนำ

ถ้าไทยไม่ทิ้งธรรม…ไทยสุขล้ำฉ่ำชื่นไทย

๑๗-๏ เมื่อนี้ตราบเมื่อหน้า…คงคู่หล้าฟ้าดินกษัย

เกษมสุขสิ้นทุกข์ภัย…ชมชื่อไทยไป่สิ้นเทอญ.

————

นาวาเอก ทองย้อย แสงสินชัย

กุมภาพันธ์ ๒๕๖๒