ภูเก็ต “ยากจนเฉียบพลัน” พ่อแม่ไร้เงินจ่ายค่าเทอม ลูกหลุดจากระบบการศึกษา

โควิด19 พรากโอกาสไปจากเราหลายๆ โอกาส หนึ่งในนั้นก็คือนักเรียนไทยจะต้องหลุดออกจากระบบการศึกษา เพราะผู้ปกครองรายได้เป็นศูนย์ เปิดเทอมนี้มีเด็กไทยหลุดออกจากระบบการศึกษาแล้ว 6,500 คน หนึ่งในจังหวัดที่กระทบหนักที่สุดก็คือภูเก็ต เมื่อขาดรายได้จากการท่องเที่ยว ทำให้หลายครอบครัวเกิดภาวะจนเฉียบพลัน

จังหวัดภูเก็ตเป็นจังหวัดที่พึ่งพาการท่องเที่ยวเป็นหลัก สามารถสร้างรายได้เข้าประเทศได้มากกว่า 4 แสนล้านบาทต่อปี แต่เมื่อมีมาตรการปิดประเทศป้องกันโควิด-19 นั้น ก็ทำให้ผู้ประกอบการด้านการท่องเที่ยว รายได้แทบจะกลายเป็นศูนย์แบบทันที แต่ภาระค่าใช้จ่ายหลายอย่างไม่ได้ลดลงไปด้วย โดยเฉพาะค่าใช้จ่ายทางด้านการศึกษาของลูก

จิรกาล ประหวาน หรือ พี่บุ๋ม เป็นเจ้าของห้องเช่าที่ป่าตอง ปกติแล้วจะมีผู้เช่าเกือบเต็มตลอด รายได้จากการเก็บค่าเช่าอย่างเดียวอยู่ที่เดือนละเกือบๆ 1 แสนบาท นอกจากห้องเช่าแล้วในช่วงก่อนโควิด พี่บุ๋มก็ยังมีรายได้จากการขายกระเป๋า และนาฬิกา บริเวณหน้าหาดป่าตองด้วย ซึ่งเป็นที่นิยมในหมู่นักท่องเที่ยวจีน รายได้ต่อเดือนที่ค่อนข้างสูง ทำให้พี่บุ๋มสามารถผ่อนบ้าน ผ่อนรถ และส่งลูกๆ 3 คนเรียนในโรงเรียนเอกชนได้สบายๆ แต่นั่นคือความเป็นอยู่ ก่อนเกิดวิกฤติโควิดขึ้น

“เศรษฐกิจตอนนั้นเราก็คิดว่าเราไหว เราสามารถซื้อบ้านได้ ซื้ออะพาร์ตเมนต์ที่จะผ่อนได้ ก็ไม่คิดว่าเราจะไม่ไหว เพราะทุกคนเขาจะบอกว่าทำห้องเช่ากินได้ตลอดชีวิตเลยนะ ลูกก็จะสบาย เราไม่คิดว่าทำห้องเช่าแล้ววันนี้คือลำบากเลยอะค่ะ” จิรกาล กล่าว

โควิดระลอกแรกผ่านไป ระลอกสองผ่านไป และระลอกสามที่ยังไม่รู้ว่าจะจบเมื่อไหร่ รายรับของพี่บุ๋มจากการให้เช่าบ้านเป็นศูนย์ ผู้เช่าบางคนที่ย้ายกลับภูมิลำเนาหลังป่าตองเงียบเหงา ก็หนีไปโดยไม่จ่ายค่าเช่าเลย พี่บุ๋มพยายามปรับตัวด้วยการคั้นน้ำผลไม้ขาย แต่รายรับที่เธอได้มา ก็ยังไม่เพียงพอที่จะดูแลลูกๆ ทั้งสามคนในวัยประถมและมัธยมต้นได้

แม้เธอตัดสินใจจะให้ลูกย้ายไปเรียนโรงเรียนรัฐบาลที่ค่าใช้จ่ายถูกลงเกินครึ่ง แต่การย้ายโรงเรียนก็ไม่สามารถทำได้ เนื่องจากโรงเรียนเดิมไม่ยอมออกใบรับรองผลการศึกษาให้ เพราะเธอยังไม่จ่ายค่าเทอม

“(ลูกเรียนชั้น) ประถม 1 คน มัธยม 2 คนค่ะ ติดปัญหาตอนนี้ก็คือเราไม่สามารถชำระค่าเทอมได้ตรงเวลา…เขาบอกว่าเราต้องชำระทั้งหมดใบ ปพ. (ใบจบสำเร็จการศึกษา) ถ้าเราชำระไม่หมด มันจะเป็นใบ ปพ.1 (ผลการเรียน) ที่ติด มส. (หมดสิทธิสอบ) ซึ่งไม่มีเกรด ทุกที่เขาไม่รับไงคะ เราไปถามหมดแล้ว ขนาด กศน. ยังไม่รับเลยค่ะ ใบสำเร็จการศึกษาไม่มี” เธอระบุ

จากผู้ที่มีรายได้อยู่ในเกณฑ์ที่ดี สู่รายได้เป็นศูนย์ฉับพลัน เงินเยียวยาจากรัฐบาลแทบจะไม่ช่วยอะไร เมื่อเทียบกับภาระที่เธอแบกรับในฐานะแม่เลี้ยงเดี่ยวของลูกๆ ทั้งสามคน วิกฤติโควิดที่ดูยังอีกยาวไกล พี่บุ๋มตัดสินใจขายเฟอร์นิเจอร์ทีละชิ้น เพื่อเอาเงินมาใช้จ่าย ขณะที่ทรัพย์สินส่วนตัวที่ต้องผ่อนชำระก็ค่อยๆ ถูกยึดไปเรื่อยๆ เมนูไข่กลายเป็นเมนูที่ลูกๆ ได้กินบ่อยขึ้น เธอพยายามประหยัดทุกอย่าง แต่สิ่งที่พี่บุ๋มพยายามหาเงินมาจ่ายคือการศึกษาของลูกทั้งสาม

“ถึงจะลำบากก็ไม่เคยคิดให้ลูกหยุดเรียนเลยค่ะ เพราะว่าการเรียนมันก็ถือเป็นความรู้ที่น้องเอาไปใช้ติดตัวได้ แต่ถ้าน้องหยุดไม่เรียนอะไรเลย น้องก็ไม่สามารถจะรู้อะไรเลย พวกวิชาอื่นน้องก็จะดรอปไปทุกอย่าง แล้วเราก็ไม่ได้อยู่ช่วยลูกตลอดชีวิต ถ้าให้ลูกมาเป็นรับจ้างรายวัน เราก็รับไม่ได้ ก็อยากให้น้องเรียนหนังสืออะค่ะ” คุณแม่ลูกสามรายนี้กล่าว

ไม่ใช่แค่ครอบครัวของพี่บุ๋ม แต่จังหวัดภูเก็ตมีอีกหลายครอบครัวที่เกิดภาวะจนเฉียบพลัน ผู้ปกครองจำนวนมากตกงานตั้งแต่เดือนเมษายนปีที่แล้ว นอกจากนั้นยังมีประชากรแฝงกว่า 50,000 คนที่เดินทางกลับภูมิลำเนา และพาลูกกลับไปด้วย ทำให้เด็กหลายคนต้องหลุดออกจากระบบการศึกษาไป

อัญชลี วานิช เทพบุตร นายกสมาคมสตรีสร้างสรรค์สังคมไทย ในฐานะประธานโครงการเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษาภูเก็ต บอกว่าน่ากลัวพอๆ กับโรคระบาด คือ “โรคไม่มีสักบาท”

“เมื่อก่อนปี 2562 รายได้ต่อหัวต่อคนของประชากรเราต่อเดือนอยู่ที่ประมาณ 33,000 บาท พอหลังจากเกิดโควิดในช่วงปีนึงที่ผ่านมานี้ พอไปเก็บตัวเลข ประชากรของเราเหลือรายได้ต่อหัวต่อคน 1,961 บาทค่ะ อย่างนี้เรียกว่าจนเฉียบพลัน วันนี้ภูเก็ตจากทำรายได้สูงสุดของประเทศ ก็กลายมาเป็นจนที่สุดในประเทศแล้ว เพราะฉะนั้นอาการช็อกแบบนี้ โรคไม่มีสักบาท มันไม่ใช่ลามเพียงคนเดียว แต่มันลามทั้งจังหวัดภูเก็ตก็ว่าได้” ประธานโครงการเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษาภูเก็ต กล่าว

จนถึงตอนนี้ลูกสาวคนเล็กของพี่บุ๋มยังอยู่ในระดับชั้น ป.4 จึงยังเรียนต่อในโรงเรียนเอกชนเดิมได้ แต่ก็ต้องขอผ่อนผันชำระค่าเทอมไว้ก่อน ลูกคนกลาง จบ ป.6 แล้ว แต่ศึกษาต่อ ม.1 ไม่ได้ กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา หรือ กสศ.ภูเก็ต ช่วยจัดหาโรงเรียนรัฐบาลให้เรียนไปพลางก่อน แม้ยังไม่มีใบรับรองผลการเรียนจากโรงเรียนเก่า ส่วนลูกคนโต ไม่สามารถสมัครเรียน กศน. ได้ เนื่องจากไม่มีใบรับรองผลการเรียนเช่นกัน

หน่วยงานที่เกี่ยวข้องอาจต้องหามาตรการรองรับและเยียวยาอย่างเร่งด่วนให้ผู้ปกครองของเด็กๆ ในครอบครัวที่ประสบภาวะยากจนเฉียบพลันเหล่านี้ ไม่อย่างนั้นแล้ว สิ้นปีการศึกษา 2564 อาจมีเด็กไทยหลุดออกจากระบบการศึกษาสูงถึง 65,000 คน

“มันก็กลายเป็นว่าเราก็ไม่รู้จะทำยังไงเหมือนกัน แม่ก็มองไม่ถูกเหมือนกันว่าจะเป็นยังไง แต่เรื่องเรียนนี้สำคัญ ยังไงน้องก็ต้องได้เรียน” จิรกาล กล่าวทิ้งท้าย